Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2020
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: MUSTAFA GÜVENÇ
Danışman: MESUT OKUMUŞ
Özet:Çalışma, giriş, iki bölüm ve sonuçtan oluşmaktadır. Giriş bölümü, Taberî'nin hayatı, ilmi kişiliği ve eserleri ile tefsir anlayışı ve "Câmiu'l-beyan an te'vili âyi'l-Kur'an" adlı tefsirinin genel özelliklerini içermektedir. Birinci bölüm çalışmanın konusu olan mezkûr tefsirde ibadetler, aile hukuku, muâmelat, suç ve cezalar, savaşa dair meseleler ve haram ve helaller başlıkları altında ahkâm ayetlerine yaklaşımları ve müellifin görüşlerini ihtiva etmektedir. Ayrıca bu bölümde müellifin görüşleri, mezhep imamlarının görüşleriyle mukayese edilmiş ve bölüm sonuna bu mukayesenin sonucunu yansıtan ve uyum oranını ortaya koyan tablo eklenmiştir. İkinci bölüm ise Taberî'nin ahkâm ayetlerinin tefsirinde benimsemiş olduğu görüşlerin tercih sebeplerini içermektedir. Geçmişten günümüze büyük ilgi görmüş olan Câmiu'l-beyan adlı bu tefsir hem rivayet hem de dirayet yönüne sahip güzide bir eserdir. Eserin müellifi Taberî, tefsir, fıkıh, tarih ve hadis gibi ilim dallarında söz sahibi olan ender âlimlerden biridir. Kendi adına nisbet edilen bir mezhebin de kurucusu olarak kabul edilen Taberî'nin, ahkâm ayetlerini yorumlama biçimi ve gözettiği kriterler önem arz etmektedir. Müellifin tefsirinde ahkâm ayetlerine bir fakihten ziyade bir müfessir olarak yaklaştığı görülmektedir. Zira ahkâm ayetlerine yaklaşım ve açıklama tarzının, eserin bütünlüğünden farklılık göstermediği anlaşılmaktadır. Zira diğer ayetlerin yorumunda olduğu gibi ahkâm ayetlerinin izahında da Hz. Peygamber, sahâbe ve tâbiûn'dan bolca rivayetlere yer vermekte ve kendi tercihlerini ortaya koymaktadır. Mezhep sahibi İmâmların görüşlerine ise yok denecek kadar az atıfta bulunduğu ve ayetlerde değinilmeyen fıkhî konulara başka kitaplarına atıfta bulunarak tefsirinde yer vermediği de müşahede edilmektedir. Taberî'nin tercihlerinde ayetin zâhiri, umum ve mutlak oluşu, Rasûlüllah'tan gelen sahih haber, ümmetin icmâsı, Kur'an ve ayet bütünlüğü, Arapların kullanımı gibi sebepler belirleyici olmaktadır. Tefsirinde fıkhî görüşlerini ortaya koyarken herhangi bir mezhebe bağlılı gündeme getirmeyen Taberî'nin görüşlerinin büyük bir kısmının, Hanefî mezhebinden ziyade eskiden müntesibi olduğu Şafiî mezhebine muvafık olduğu söylenebilir. Anahtar Kelimeler: Kur'an, tefsir, Taberî, ahkâm This thesis consists of an introduction, two parts, and a conclusion. The introduction contains Muḥammad ibn Jarīr al-Ṭabarī's life, his scientific personality, his works, his tafsīr understanding and the general characteristics of his commentary on Qur'ān named Jāmiʿ al-bayān ʿan taʾwīl āy al-Qurʾān. The first part includes his approaches to the aḥkām verses and the views of the author under the headings of these subjects: worship, family law, treatment, crime-punishment topics of war, halals and harams. In addition, the opinions of the author are compared with the views of the Madhhab Imams, and a table reflecting the result of this comparison and revealing the compliance rate is added at the end of the chapter. The second part includes the reasons for the preferences of the views that al-Ṭabarī accepted in the interpretation of the aḥkām verses. Al-Ṭabarī's tafsîr received a great attention from past to the present, is a distinguished work in terms of Tafsīr al-Dirāyah and Rivāyah. Al-Ṭabarī, who is the author of the book, also known by his works in tafsīr, fiqh, history, and hadīth. Al-Ṭabarī is also accepted as a founder of a Madhhab under his name. The way he interpreted the aḥkām verses and the criteria he observed is really important. It is seen that the author's approaches to the aḥkām verses as a mufassir rather than a faqih. Yet his approach and explanation methods in aḥkām verses do not differ from his explanation in other verses. As it is shown in the interpretation of other verses in the explanation of aḥkām verses, al-Ṭabarī presented his own preference after giving plenty of narratives from Prophet Muḥammad, companions of Prophet Muḥammad, and Tābiūn (followers of Ṣaḥāba). It is also observed that he has referred merely to İmâms of Madhhab (school of thoughts) and did not mention fiqh topics in the verses, instead he referred to his other books. On al-Ṭabarī's preferences, zāhir al-āyah, ʿumūm and muṭlaq, authentic narration (ḫabar) from Prophet Muḥammad, consensus of the ummah (ijma), integrity of Qur'ān and āyah, the utilization of Arabs were crucial factors. It can be said that the majority of the opinions of al-Ṭabarī in his tafsir, where he did not bring any sectarian thoughts while presenting his fiqh views in the commentary of Qur'ān, could be in favor of the Shāfiʿī Madhhab which he used to be part of, rather than Ḥanafī Madhhab. Keywords: Qur'ān, tafsīr, al-Ṭabari, aḥkām