Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2016
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: ERTUĞRUL CESUR
Danışman: İLHAMİ GÜLER
Özet:Sosyalizm ile ilgili tartışmalar daha Avrupa’da yaşanan 1848 devrimleri ve ardından 1871 Paris Komünü ile birlikte Osmanlı matbuatında görülmeye başlanır ve kavram Arapça kökenli “iştirak” kelimesiyle Türkçeleştirilir. 1900’lerin başında da Müslüman Osmanlı entelijansiyasında kendisini sosyalizme nispet eden isimlere rastlanacaktır. Ancak sosyalizmin toplumda bir yankı bulması için Rusya’da 1917 Bolşevik İhtilalinin yaşanmasını beklemek gerekecektir. Birinci Dünya Savaşı’nın, özellikle Osmanlı Devleti’nin aleyhine seyrettiği bir sırada Rusya’da patlak veren Bolşevik İhtilali Osmanlı coğrafyasında Bolşeviklere dönük bir sempati oluşmasına neden olur. Ancak bu sempati, Avrupa’daki gibi sosyalizmi doğrudan sınıf çatışması olarak değil, milli bağımsızlık mücadelesi adına Bolşeviklerin doğal müttefik olarak görülmesinden ileri gelir. Rusya’da Bolşevik Parti’ye katılan Molla Nur Vahidov ve Sultan Galiyev, sosyalizmi Müslüman halkların gerçeklerine göre yeniden anlamlandırmaya çalışırlarken, savaş sonrası Rusya’ya giden Enver Paşa da İngilizlere karşı Müslümanları yeniden toparlamak ve yeni bir mücadele başlatmak için Bolşeviklerle anlaşmaya çalışır. Anadolu’da ise İstiklal Marşı Şairi Mehmet Akif Ersoy gibi dönemin İslamcıları Bolşevik Rusya ile Müslümanların ittifakında bir beis görmezken bazı eski İttihatçılar bir İslam sosyalizmi fikrini savunurlar. Ancak Müslüman sosyalistleri kontrol edilemez bir güç olarak gören Ruslar Anadolu’da Mustafa Kemal ile işbirliğini tercih ederler. Böylece İslam sosyalizmi fikri realpolitik karşısında mağlup olur ve tasfiye edilir. İslam sosyalizmi tartışmalarının önemli bir aşaması Mısır’da 1952 Hür Subaylar İhtilali ile gelecektir. İhtilalin karizmatik lideri Cemal Abdunnasır’ın politikaları Arap dünyasında Sovyet Rusya ile Müslümanlar arasındaki ilişkide yeni bir dönemi açar. Ancak 1967’de İsrail karşısında alınan yenilgi Nasırcılık için büyük bir darbe olur. Nasır’dan sonra İslam dünyasında Ali Şeriati ve Hasan Hanefi gibi aydınlanmacı Müslüman entelektüeller tarafından bu düşünce felsefi derinlik kazandırılarak savunulmaya devam edilmiştir.AbstractDiscussions about socialism developed in Ottoman press with 1848 revolutions in Europe and subsequent 1871 Paris Commune and this notion is translated into Turkish with Arabic origin "iştirak" word. In early 1900s some names who correlate themselves with socialism can be found in Muslim Ottoman intelligentsia. However it had to be waited to 1917 Russian Bolshevist Revolution in order for socialism to make an impression in the society. Bolshevist Revolution which erupted in Russia during a period that First World War was particularly against the Ottoman Empire caused a sympathy towards Bolsheviks in Ottoman region. However this sympathy was due to considering Bolsheviks as natural allies in the name of the fight for national independence not considering socialism as a direct class conflict like in Europe. While Mullah Nur Vahidov and Sultan Galiyev who joined Bolshevist Party in Russia were trying to give socialism a new meaning according to realities of Muslim societies, Enver Pasha who went to Russia after the war was trying to make a deal with Bolsheviks in order to reassemble Muslims against the English and initiate a new struggle. In Anatolia, while Islamists of that time such as the poet of Turkish National Anthem The Independence March Mehmet Akif Ersoy saw no harm in an allegiance between Bolshevist Russia and Muslims, some old Unionists (İttihatçılar) defended the Islamic socialism notion. However Russians who considered Muslim socialists as an uncontrollable force preferred to collaborate with Mustafa Kemal in Anatolia. Thus notion of Islamic socialism was defeated and eliminated against real politic. An important period of Islamic socialism discussions would come with 1952 Free Officers Revolution in Egypt. Policies of Revolution's charismatic leader Cemal Abdunnasır ushered a new era for relationship between Soviet Russia and Muslims in Arab world. However defeat against Israel in 1967 was a major blow for Nasserism. After Nasser this notion has been kept on being defended with philosophical profundity by enlightened Muslim intellectuals such as Ali Seriati and Hasan Hanefi in Islamic world.