Metaforik söylem aracılığıyla geleneğin eleştirisi: Rorty ve Derrida


Tezin Türü: Doktora

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2021

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: CEMRE UĞURAL YAMUÇ

Danışman: IŞIL BAYAR BRAVO

Özet:

Metaforik söylem, dil ve düşüncenin tarihsel olduğuna işaret eder. Tarihsel olan metaforik, metaforik olan da tarihseldir. Bu düşünce iki yönlüdür: Birincisi metaforların edebî unsurlar olarak görüldüğü klasik görüşlerin aksine, düşünce metaforlarla doludur. İkincisi, metaforların olduğu semantik eksende hiçbir dil kullanımı ayrıcalıklı değildir, aksine değişkendir. Dolayısıyla geleneksel felsefenin dilsel kanıtları da tarihteki söylemlerden bazılarıdır. Bu yaklaşıma göre, Rorty’deki olumsal dil ve hakikat ilişkisinde düşünce ve kavramlar zamanla değişebilen söylemlerdir. Birbirinin yerini alan söylemler, metaforik süreç gibi anlamın geçmişten geleceğe farklı bağlamlara taşınmasıyla oluşur. Mutlak referans sistemine bağlı olmaksızın dil, yeni ve farklı bağlamlar üretebilen figüratif bir olgudur. Derrida’da ise yazı biçimli dilin fark ve erteleme hareketi olan différance, metaforik kullanıma benzer şekilde anlamı sürekli taşır ve onun aşkınsallığını sonlandırır. Böyle bir durumda, différance’ın metaforik yolla ilkel anlama dek izini sürebileceğimiz, aynı zamanda alternatif bir okuma veya geleneğin bir eleştirisi olan dilsel bir olgudan söz etmek mümkündür. Burada mutlak temel ya da köken barınmaz; yalnızca kendisine yabancılaşmış, mutlaklığı parçalamış “öteki” olarak fark vardır. Dil kullanımının daima bir başkasına göre metaforik kabul edildiği paradigmada, gerçekliği farklı bakış açılarına göre yorumlama imkânı vardır. Geleneksel felsefi düşünce de kendisine yabancılaşmış ve sonunda ötekileşmiş bir metaforik söylem, yani tarihsel bir yorumdur.