Takım Sporcularında Fransız Kontrast Metodu ve Pliometrik Egzersizler ile Uygulanan Aktivasyon Sonrası Potansiasyonun Yön Değiştirme Performansına Etkisinin Branşa ve Cinsiyete Göre İncelenmesi

---

Tezin Türü: Doktora

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Ankara Üniversitesi, Spor Bilimleri Fakültesi, Antrenörlük Eğitimi Bölümü, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2025

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: Mustafa Can ESER

Danışman: Dicle Aras

Özet:

Çalışmanın amacı takım sporcularında iki farklı aktivasyon sonrası potansiasyon (ASP)  protokolünün yön değiştirme hızına (YDH) etkisini basketbol, futbol, hentbol, ragbi ve voleybol olmak üzere beş farklı takım sporu branşında cinsiyete göre incelemektir. Çalışmanın araştırma grubunu en az 3 senedir branşında yarışmalara katılan 18 yaşından büyük gönüllü erkek ve kadın futbol, basketbol, voleybol, hentbol ve ragbi sporcuları oluşturmuştur.  Veri toplama süreci birinci ve ikinci gün arasında en az 24 saat; ikinci ve üçüncü gün arasında en az 48 saat olacak şekilde her bir katılımcı için 3 gün sürmüştür. Birinci gün katılımcıların boy uzunlukları, vücut kompozisyonları, skuat egzersizi için 1 tekrar maksimum kuvvetleri belirlenmiş ve ardından ASP protokolleri olan olan Fransız Kontrast Metodu (FKM) ve Pliometrik Egzersiz (PE) ve T-testi protokolleri tanıtılmıştır. İkinci ve üçüncü gün ölçümleri sırasıyla şu şekildedir: Katılımcılar önce standart ısınma protokolüyle ısınmış, ardından iki defa T-testine katılmış ve en iyi dereceleri ön test derecesi olarak kaydedilmiştir. 2 dakikalık dinlenmenin ardından ASP sağlamak için FKM veya PE protokollerinden biri uygulanmıştır. ASP uygulamasının yön değiştirme performansı üzerindeki etkisini belirlemek için, ASP protokolünün bitiminden 1 dakika, 4 dakika, 7 dakika, 10 dakika ve 13 dakika sonra olmak üzere katılımcılar 5 defa daha T-testine katılmıştır. Her bir T-testinin ardından kalp atım hızı (KAH) ve algılanan zorluk derecesi (AZD) değerleri kaydedilmiştir. İkinci ve üçüncü gün ölçümleri rastgele sırayla uygulanmıştır. Farklı zaman noktalarında YDH, KAH ve AZD değerleri için ASP protokolü, zaman, branş ve cinsiyet etkileşimleri tekrarlı ölçümlerde ANOVA ile incelenmiştir. Çalışma bulgularına göre, ASP’nin yön değiştirme performansı üzerindeki etkisinin zaman faktörüne bağlı olarak değiştiği ve en yüksek etkinin koşullandırma aktivitesinden sonraki 4. dakikada ortaya çıktığı belirlenmiştir. Her iki protokolle oluşturulan potansiasyon etkisinin akut olarak YDH’yi artırdığı, ayrıca uygulanan ASP protokolleri arasında farklılık olduğu, FKM’nin PE’ye kıyasla YDH’yi geliştirmede daha etkili olduğu saptanmıştır. Branşlar arasında ASP etkisi açısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık görülmezken, erkek sporcuların ASP’ye verdiği yanıtın daha yüksek olduğu gözlemlenmiştir. Bu sonuçlar, özellikle antrenman programlarının planlanmasında FKM’nin tercih edilmesinin YDH’yi artırmada daha etkili bir strateji olabileceğini ve ASP uygulama zamanlamasında 4. dakikanın kritik bir pencere sunduğunu ortaya koymaktadır.

Anahtar kelimeler: Aktivasyon sonrası potansiasyonu, yön değiştirme hızı, takım sporları, fransız kontrast metodu, pliometrik egzersizler