Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2021
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: MEHMET USLUER
Danışman: NAHİDE BOZKURT
Özet:Basra şehrinin kurulduğu topraklar, İslâmî dönemden önce Sâsânîlere ait küçük bir askeri birliğe ev sahipliği yapmaktaydı. Müslümanlar, ikinci halife dönemiyle kurulan bu şehri, Sâsâni topraklarına yönelik düzenlenen askeri operasyonlar için bir üs olarak kullanmaya başladı. Zamanla artan askeri harekâtlar ve artan göç hareketliliğine bağlı olarak kalıcı bir yerleşim haline gelmeye başlayan şehir, imar çalışmaları neticesinde büyüdü. Basra, Müslüman Arapların şehir kurmaya dair ilk deneyimlerinden biri olmasına rağmen, yürütmüş oldukları imar çalışmalarını başarılı bir şekilde organize etmişlerdi. Bu organizasyonlar sonucu gittikçe büyüyen şehir, farklı etnik grup ve inançlara mensup olanlar için bir çekim noktası oluşturdu. Bu çekimin de etkisiyle buraya gelen grupların, birbirleriyle olan farklı yönlerden etkileşimi neticesinde şehirde kozmopolit bir yapı oluştu. Bu kozmopolit toplumda yaşanan siyasi ve toplumsal olaylar, bazı dini grupların ortaya çıkmasına da katkı sağladı. Şehirde yer alan grupların birbirleriyle olan ilişkileri, şehrin sosyokültür hayatı ile düşünce dünyasını da etkiledi. Bu etki sahası, dini ilimlerden sosyal hayata kadar geniş yelpazede kendini hissettirdi. Birbirleri arasında çatışmalar yaşanmadığı sürece bu farklı grupların birbirlerine tahammül göstermeleri, şehirde oluşan hoşgörü ortamını ortaya koymaktadır. Bu hoşgörü ortamında hukuksal olarak Müslümanların korumasında bulunan Hıristiyan, Yahudi ve Mecûsîler de yaşamlarını çoğunlukla dini bir baskı olmaksızın sürdürmüştür. ANAHTAR KELİMELER: Basra'da Toplum, Etnik, Dini ve Sosyal Gruplar, Sosyokültürel Yaşam, Emevîler, İslâm Tarihi. The land on which the city of Basra was founded hosted a small military unit belonging to the Sasanian people before the Islamic period. Muslims started to use this city, which was established during the second caliph period, as a base for military operations against the Sasanians. The city, which started to become a permanent settlement due to the increasing military operations and immigration mobility over time, was developed as a result of the city planning. Although Basra was one of the first experiences of Muslim Arabs in founding cities, it successfully was organized by them through their planning skills. The city, which gradually grows as a result of these city-planning activities, has become an attraction point for those belonging to different ethnic groups and beliefs. On account of the effect of this attraction, as a result of the interaction of these groups having different aspects among each other after settling into the city, a cosmopolitan structure was formed in the city. The political and social instances which occured in the city were among the dynamics that shaped the emergence of certain religious groups. The relations of the groups in the city with each other influenced the sociocultural life and the world of the city's thoughts. This sphere of influence made itself felt in a wide range of fields from religious sciences to social life. As long as there were no conflicts among them, that these different groups were tolerating each other revealed the climate of tolerance in the city. In this environment of tolerance; Christians, Jews and Zoroastrians, who were legally under the protection of Muslims, maintained their lives predominantly without compulsion in Religion. KEYWORDS: Society in Basra, Ethnic, Religious and Social Groups, Sociocultural Life, Umayyads, Islamic History.