Azerbaycan edebiyatında tiyatro

---

Tezin Türü: Doktora

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2022

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: ELİF KOÇ

Danışman: Erdoğan Uygur

Özet:

Çalışmamızda, tiyatronun Azerbaycan edebiyatındaki gelişimi ve eserlerden hareketle toplumsal yapının bu sanatla ilişkisini incelemeye çalıştık. Azerbaycan tiyatrosunun ortaya çıkış ve gelişim evreleri, gelişimine öncülük eden yazarların eserleri, tiyatro eserlerinin muhtevası ve tercüme eserlerin sahnelenmesi hakkında bilgiler sunulan Azerbaycan Edebiyatında Tiyatro adlı çalışmamız; Önsöz, Giriş, Sonuç ve Bibliyograyfa bölümlerinden ayrı olarak üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, Azerbaycan tiyatrosunun tarihî dönemleri hakkında genel bilgiler verilerek beş dönemde incelediğimiz Azerbaycan tiyatrosunun gelişim sürecinde, edebiyat ve basının etkisine değinilmiştir. Tezimizin ikinci bölümünde, Mirza Fetali Ahundzade, Necef Bey Vezirov, Abdürrahim Bey Hakverdiyev, Celil Memmedguluzade, Hüseyin Cavid, Üzeyir Hacıbeyov, Cafer Cabbarlı ve İlyas Efendiyev gibi Azerbaycan tiyatrosunun öncü isimlerinin tiyatro oyunlarındaki muhteva özellikleri tespit edilmiştir. Bu bağlamda çalışmamızın ağırlık noktasını oluşturan bu eserler, muhtevalarına göre toplumsal, tarihî, dinî, felsefi ve siyasi piyesler olarak sınıflandırılmış; konu ve temaları bakımından ele alınmış, eğitim, kadın, din, dil ve üslup özellikleri açısından incelenmişlerdir. Çalışmamızın üçüncü bölümü, yabancı eserlerin Azerbaycan Türkçesine tercüme edilmesi ve sahnelenmesi üzerinedir. Buna yönelik yapılan incelemeler, Rus edebiyatından, Batı edebiyatından ve Türk edebiyatından aktarılan eserler olmak üzere üç grupta gerçekleştirilmiştir. Bu kısımda tespit edilen eserler arasında William Shakespeare'in; Hamlet, Othello, On İkinci Gece, Machtbeth, Nikolay Vasilyeviç Gogol'un; Müfettiş, Bir Evlenme; Friedrich Schiller'in; Hile ve Aşk, Jean Baptiste Poquelin Molière'in; Cimri, Namık Kemal'in Vatan Yahut Silistre , Nazım Hikmet'in Kafatası gibi oyunları yer almaktadır. Tezimizden elde edilen nihai görüşlerimiz sonuç bölümünde belirtilmiştir. Çalışma boyunca yararlanılan eserler bibliyografya hâlinde sunulmuştur. Tez, Ekler, Türkçe ve İngilizce özetle sonlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler: Azerbaycan edebiyatı, tiyatro, tarihî gelişim, sahne faaliyetleri, piyes.