Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2019
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: PELİN ŞAHİN KÖRMEÇLİ
Danışman: AYSEL USLU
Özet:Hızlı ve plansız kentleşme süreci sonucu artan nüfusla yoğunlaşan kentlerde, erişilebilirlik konusunda problemler oluşmakta ve bireylerin sosyal etkileşim alanları azalmaktadır. Bu sorunların çözümü için kentsel alanlarda yaşlı, engelli, çocuk gibi farklı kullanıcıların erişebilirliği ve sosyal ilişkileri geliştirilmelidir. Bu bağlamda kapsayıcı tasarım yaklaşımı, yaşanabilir ve sürdürülebilir kentlerin oluşturulmasında değerlendirilmesi gereken esas konulardandır. Kapsayıcı tasarım felsefesi, herkese eşit, erişilebilir, kullanılabilir mekânlar sunarak, toplumda sosyal bütünleşmeyi sağlar. Bu tezin amacı; sosyal etkileşim ve erişilebilirlik ilişkisini irdeleyerek, kapsayıcı kentlerin oluşturulmasını sağlayan tasarım kriterlerini belirlemek ve bu kriterler doğrultusunda tasarım rehberi altlığı oluşturmaktır. Çalışmada erişilebilirliğin ölçülmesinde fiziksel tasarım aracı olan ve komşuluk ilişkilerini yansıtmada model olarak kullanılan mahalle ölçeğinde çalışılmıştır. Örneklem alanı olan Çukurambar Mahallesi'nin, farklı tipolojik özellikteki kamusal alanları içermesi ve hızlı kentsel dönüşüm süreci geçirmiş olması nedeniyle alandaki mekânsal değişim irdelenmiştir. Literatür araştırmasında çalışma alanı için çıkarılan sosyal etkileşimi ve erişilebilirliği destekleyen parametreler kullanıcılar ve uzmanlar tarafından değerlendirilmiştir. Kullanıcıların alandaki mekânsal kullanım tercihleri ve sosyal etkileşim düzeyleri ortaya koyulmuştur. Tezde anket, gözlem, delphi, mekân dizimi, görüşme, zihin haritalama gibi yöntemler ve teknikler kullanılmıştır. Araştırma sonucunda elde edilen tasarım kriterleriyle bireylerin kentsel alanlarda erişilebilirliğini ve sosyal etkileşimini destekleyen kontrol formu oluşturulmuştur. Farklı amaç ve ölçeklerde hazırlanan tasarım rehberleri, kentlerde yaşanan sorunların çözümünde etkili araçlardır. Kapsayıcı tasarımın uygulama amaçlarıyla ilişkilendirilen tasarım kriterleri uygulamaya geçirilecek tasarım araçlarına dönüştürülmüştür. Sonuç olarak, başta yürünebilirlik olmak üzere, kamusal mekân kalitesi, teknik alt yapıya ilişkin standartlar, sosyal-psikolojik faktörler sosyal etkileşim ve erişilebilirliği destekleyen etmenler olduğu saptanmıştır. Ayrıca bu çalışma, kapsayıcı kentlerin oluşturulmasında mahalle biriminde uygulanabilecek model ve değerlendirme yöntemi önermektedir