Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2007
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: FUNDA ÇİMEN TÜRELİ
Danışman: SONAY SÖZÜDOĞRU OK
Özet:Bu çalışma ile Amasya, Ankara ve Ordu illerinden alınan , Mollisol, Alfisol, Entisol ve İnceptisol olmak üzere dört farklı ordoyu temsil eden, farklı fiziksel ve kimyasal özelliklere sahip dört toprak örneği tarafından organik fosforlu bir insektisit olan chlorpyrifos ve primer metaboliti TCP’nin adsorpsiyon ve desorpsiyon özellikleri belirlenmeye çalışılmıştır. Adsorpsiyon izotermleri 25°C’de denge çalışmaları ile belirlenmiştir. Denge çözeltisindeki chlorpyrifos ve TCP konsantrasyonları sıvı ekstraksiyonun ardından ECD dedektörlü gaz kromatografide belirlenmiştir. Adsorpsiyon –desorpsiyon katsayıları Freundlich adsorpsiyon denklemi kullanılarak hesaplanmıştır. Chlorpyrifos için en yüksek Kd(a) değeri 15,78, TCP için en yüksek Kd(a) değeri 6,54 ile Entisol ordosuna ait Çekerek toprağında, chlorpyrifos için en düşük Kd(a) değeri 5,32 ve TCP için en düşük Kd(a) değeri 3,93 ile Alfisol ordosuna ait Kayabaşı toprağında elde edilmiştir. Çalışma topraklarının hepsinde chlorpyrifos, primer metaboliti TCP’ye göre daha fazla adsorbe edilmiştir. Toprak özelliklerinden organik madde, kil, özgül yüzey alanı ve elektriksel iletkenlik adsorpsiyonda rol oynamıştır. Organik madde, kil kapsamı, özgül yüzey alanı ve elektriksel iletkenliği diğer topraklara göre daha yüksek olan Çekerek (Entisol) toprağında en yüksek chlorpyrifos ve TCP adsorpsiyonu gerçekleşmiştir. Bunu Yaylabel (inceptisol), Adaşlı (Mollisol) ve Kayabaşı (Alfisol) izlemiştir. Özgül yüzey alanı ve kum kapsamı daha düşük olan Adaşlı ve Kayabaşı topraklarında Yaylabel ve Çekerek topraklarına göre daha düşük adsorpsiyon katsayıları elde edilmiştir. Adsorpsiyonu takiben desorpsiyon analizi sonucunda topraklarda TCP’ye göre daha fazla oranda chlorpyrifos kalmıştır. Yaylabel toprağından chlorpyrifos ve TCP desorpsiyonu en fazla gerçekleşmiştir. Organik madde ve smektit kil tipi desorpsiyonu olumsuz yönde etkilemiştir. Abstract In this study adsorption and desorption properties of organophosphorus insecticide chlorpyrifos and primarily metabolite TCP was determined on four soils which varied in their physical and chemical properties, and belonging to four different soil ordos (Mollisol, Alfisol, Entisol and Inceptisol), collected in Ankara, Amasya and Ordu. Adsorption isotherms were derived from batch equilibration experiments at 25 °C. After liquid extraction, chlorpyrifos and TCP concentrations in solution phase were determined by gas chromatography (GC) with ECD dedector. Adsorption coefficients were calculated using Freundlich adsorption equation. The highest Kd(a) coefficient for chlorpyrifos (15,78) and the highest Kd(a) coefficient for TCP (6,54) was determined for Çekerek soil which belongs Entisol ordo. The lowest Kd(a) coefficient for chlorpyrifos (5,32) and the lowest Kd(a) coefficient for TCP (3,93) was determined for Kayabaşı soil which belongs to Alfisol ordo. Chlorpyrifos was much more adsorbed than primar metabolite TCP by all soils. Soil properties such as organic matter and clay content, specific surface area and electrical conductivity had a part in adsorption. Çekerek (Entisol) soil which has much more organic matter and clay content, specific surface area and electrical conductivity compared to other soils performed highest chlorpyrifos -TCP adsorption and followed by Yaylabel (Inceptisol), Adaşlı (Mollisol) and Kayabaşı (Alfisol). Lower chlorpyrifos and TCP adsorption coefficients were determined for Kayabaşı and Adaşlı soils which have lower specific surface area and sand content compared to other soils. After desorption step, chlorpyrifos much more remained than TCP on soils. Highest chlorpyrifos and TCP desorption ratio determined for Yaylabel soil. Organic matter and smektite clay type affected desorption negatively.