Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2018
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: KEMAL YILMAZ
Danışman: MELEK DOSAY GÖKDOĞAN
Özet:Abbaskulu Ağa Bakühanlı'nın Arapça kaleme aldığı ve 1846 yılında Sultan Abdülmecid'e sunduğu, Esrâr el-Melekût adlı astronomi risalesi; Kopernik sonrası gelişen Güneş merkezli yeni astronominin, modern rasatlar dışında, Kurʽan ve hadisler ile de teyit edildiği düşüncesine dayanmaktadır. Sultan'ın bu eseri beğenmesi üzerine, Sadrazam Mustafa Reşid Paşa'nın emriyle, Hayâtîzâde Seyyid Şeref Halil tarafından birçok eklemeler ile birlikte çevirilen söz konusu risale, Efkâr el-Ceberût fî Tercemetî Esrâr el-Melekût adıyla 1848 yılında İstanbul'da basılmıştır. Bu çalışmada öncelikle, Efkâr'ın basıldığı tarihe kadar, Osmanlı'da, yeni astronomiyi konu edindiği tespit edilmiş eserler incelenmiştir. Yeni astronominin en mühim esaslarından birisi olan Dünya'nın diğer gezegenler ile birlikte Güneş çevresinde deverân ettiği düşüncesinin, bu eserlerde, ne dereceye kadar kabul edildiği irdelenmiştir. Ayrıca bu dönemde, Osmanlı'da astronomi bilimine hangi saikler üzerinden yaklaşıldığı da sorgulanmıştır. Ardından Efkâr'ın değerlendirmesi yapılarak; içeriğinin ve yaklaşımının seleflerinden mühim farkları olduğu gösterilmiş ve Osmanlı astronomi literatürü tarihindeki yeri ve önemi tespit edilmiştir. Arabic astronomical booklet, Esrâr el-Melekût, by Abbaskulu Ağa Bakühanlı, was based on the thought that the new sun centered astronomy -which was developed after Kopernik- could be verified not only with modern observations but also with Quran and hadiths. It was presented to Sultan Abdülmecid in 1846. Due to admiration of Sultan, Sadrazam Mustafa Reşid Paşa ordered the translation of the aforementioned booklet. And it was translated by Hayâtîzâde Seyyid Şeref Halil with a lot of addings and was published in İstanbul in 1848 with the name Efkâr el-Ceberût fî Tercemetî Esrâr el-Melekût. In this study, until the date of the publish of Efkâr, the works of Ottoman literature that made mention of the new astronomy principles were primarily analysed. It was scrutinised that the one of the most important principles of the new astronomy which was the idea of revolving of earth around the sun with the other planets was accepted in those works or not. Furthermore, Ottomans attitude towards the new astronomy were questioned. Finally, by evaluating the book Efkâr; its importance in terms of Ottoman astronomical literature was determined and it was indicated that it had important differences from predecessor works.