Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Ankara Üniversitesi, Hukuk Fakültesi, Özel Hukuk Bölümü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2024
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Blerim Sallahu
Danışman: Rifat Erten
Özet:
Kanunlar ihtilâfında kamu düzeni genel bir ilke olup, yabancılık unsuru bulunan özel hukuk meselelerinde istisna olarak uygulanır. Aile konularda, yabancılık unsuru içeren özel hukuk meselelerinde lex fori'nin kamu düzeninin uygulanabilmesi için uygulanması gereken yabancı hukuk kurallarının, öncelikle mahkemenin bulunduğu ülkenin kamu düzeninin temsil ettiği değer ve ilkeleri açıkça ihlal etmesi gerekir. Bunun tam tersi, kamu düzeninin yabancı hukuka aykırı olarak ifade edilmemesi gerektiği ve bu nedenle yabancı unsurun bulunduğu özel hukuk davalarında yabancı hukuka aykırı olarak mahkemenin ülkesinde uygulanması gerektiği anlamına gelir. Kamu düzeninin olağanüstü genel bir kavram olarak ve uygulamada istisnaî bir özellikle hukuk ihtilâfında ortaya çıkış tarihi, içerikte ayrıntılı olarak incelenen hukuk felsefecilerinin düşünceleri ve pratik uygulaması yoluyla zamanla gelişmiştir. Dolayısıyla bugün, kanunlar hukukunda istisnaî olarak uygulanan bir kamu düzenini (gelişme tarihinden görüldüğü kadarıyla doğrudan doğruya değil) ilgili devlet içinde, özellikle aile konularda bir halkın sosyal ve kültürel kimliğini koruyan bir hukuk mekanizması olarak görmekteyiz. Bu öncüllerden hareketle, Türk ve Kosova hukukunda kanunlar ihtilâfı kamu düzeni, farklı ülkelerin kamu düzenini daha doğru bir şekilde gerçekleştirmeyi amaçlayan diğer hukuk sistemleri ile karşılaştırmalı olarak, durum bazında, demokratik ve ekonomik olarak geride kalmış ülkelerin hukuk sistemlerinin gelişimini amaçlayarak, evrensel değerleri dikkate alarak en ileri demokratik ülkelerin değerlerine ve hukuk sistemlerine yönelik öğretiler kazanımı yoluyla ilerletilmesinin yanı sıra hukuk ve anayasal sistemimizde zaten kökleri olan uluslararası ve kıtasal sözleşmelerde bahsi geçen örnekler değerlendirilerek ele alınmıştır. Bu iki ülkenin kamu düzeninin ayrılmaz bir parçası olan Türk ve Kosova hukukunda yer alan ilke ve değerlere uygun olarak, aile hukuku bağlamında çeşitli hukuk kategorileri analiz edilmiş ve detaylandırılmış, bağlantı noktaları aracılığıyla yabancı hukuka atıfta bulunulmuştur ve aynı zamanda yabancı hukukun uygulanmasından doğan sonuçlarla birlikte, lex fori'nin kamu düzeninin bozulması şartıyla, kanunlar ihtilâfında daha somut kamu düzeni uygulama imkânları ve biçimleri bulunmaya çalışılmıştır. Ayrıca ilgili konunun bütünü bağlamında, kamu düzeninin sağlanmasının kötüye kullanılmasının bireysel ve toplumsal (kolektif) yönden temel insan hak ve özgürlüklerinin korunması veya zarar görmesi bakımından doğabilecek hukukî sonuçlar (yanlış kamu düzeninin uygulanması) veya yabancı hukuka karşı kanunlar ihtilâfında kamu düzeninin doğru uygulanması değerlendirilmiştir. Bu anlamda, somut olayın koşullarına ve kamu düzeninin o olaya uygulanmasına bağlı olarak birbiriyle değişen ve örtüşen bir ilişki (temel bireysel ve toplumsal-kolektif hak ve özgürlüklerin korunması ve gerçekleştirilmesi arasındaki ilişki) oluşturulmuştur. Ayrıca konumuzun içeriğinde devam eden atıf doktrini üzerinden yabancı kamu düzeninin mahkemenin bulunduğu ülkenin yargıcı tarafından uygulanma biçimleri (lex fori) tartışılmıştır. Yabancı kamu düzeni, aile konularda henüz pratik uygulama bulamayan hukuk-doktrinel anlamda incelenmiştir. Aynı zamanda hukukçuların görüşleri ve verilen örneklerle uyumlu olacak şekilde yakın gelecekte ayrıca, vakanın koşullarına bağlı olarak ve vakadan vakaya uygulama için gerekli olan böyle bir kavramın pratik uygulamasına da değinilmiştir.