İzmit (Nikomedeia) su yolları

---

Tezin Türü: Doktora

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2016

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: TANER AKSOY

Danışman: Erhan Öztepe

Özet:

Nikomedeia Asya ile Avrupanın birleştiği, stratejik olarak çok önemli bir geçiş yolu üzerinde, Astakenos (İzmit) Körfezinin en korunaklı kısmında kurulmuş bir antik yerleşimdir. Bithynia Krallarından I.Nikomedes tarafından İÖ 264 yılında kurulmuş ve kral kente kendi ismini vermiştir. Bithynia Krallığının başkenti olan kent daha sonra stratejik konumu sayesinde gelişerek önemini artırmıştır. İÖ 74 yılında Nikomedeia'nın Roma hâkimiyetine girmesi, kentin gelişiminde olumlu rol oynamış ve kent Roma İmparatorluk döneminde Roma, Antiokheia ad Orontes (Antakya) ve Alexandria (İskenderiye) kentleri ile beraber imparatorluğun en büyük kentlerinden biri ve Asyadaki yönetim merkezi haline gelmiştir. Nikomedeia'da kenti kuruluş tarihi olan İÖ 264 tarihinden itibaren su temini ile ilgili başta kuyu ve sarnıçlar olmak üzere kent merkezinde yer alan su kaynaklarından elde edilen suların kullanıldığı su sistemine sahiptir. Bununla beraber kentin suyollarının gelişimi kentte Roma hâkimiyeti ile beraber hız kazanmıştır. Doktora proğramında yapılan çalışmalar sonucunda; Nikomedeia'nın su ihtiyacının Paşasuyu suyolu, Topçuoğlu suyolu, Kayapınarı suyolu ve Yenimahalle suyolundan oluşan 4 suyolu ile karşılandığı tespit edilmiştir. Örgü kanallar, kayaç-örgü kanallar, havalandırma bacaları, su köprüleri ve pişmiş toprak borular gibi çeşitli sistem türlerinden oluşan suyolları özellikle İS 2.yy.da büyük gelişim göstermiş ve çok uzun bir dönem boyunca aktif olarak kullanılmışlardır. Günümüze ulaşan anıtsal su köprülerine ait kalıntıları, örgü ve kayaç-örgü kanalları ile Nikomedeia suyolları Ortaçağ'dan bugüne insanların dikkatini çekmiş ve antik çağın görkemli Nikomedeia'sının hatıraları olarak görülmüşlerdir. Ancak bu kalıntılar üzerine yapılan bilimsel çalışmalar çok az sayıda olmuştur. Oysa Nikomedeia'nın bu gelişmiş ve Roma hidrolik mühendisliğinin önemli örneklerinden birini oluşturan suyolları ağı Nikomedeia tarihi yanı sıra, hem mimarlık hem de su mühendisliği tarihi açısından çok önemli bir kaynak niteliğindedir.