Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2021
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: GÖKTUĞ GÜL
Danışman: SİBEL ATASAĞUN
Özet:Bu çalışmada, Kızılırmak Nehri’nin önemli kollarından Delice Irmağı’ndaki balık türlerinin ve bazı su kalite parametrelerinin saptanması amaçlanmıştır. Araştırma Mart 2019-Şubat 2020 tarihleri arasında 22 istasyonda gerçekleştirilmiştir. Balık ve su örnekleri mevsimsel olarak alınmıştır. Balıklar elektrofisher cihazı ile avlanmıştır. Örneklerin toplam, çatal ve standart boyları ve ağırlıkları arazide ölçülmüş, vücut özelliklerinin tespiti için her türden uygun sayıda örnek alınmış, diğer bireyler suya geri bırakılmıştır. Balıkların tür tayinleri yapılarak sistematik kategorileri belirlenmiştir. Tür sayısı ve populasyon yoğunluklarına göre bazı biyoçeşitlilik indeksleri hesaplanmıştır. Bireylerin morfometrik ve meristik özelliklerinin temel istatistikleri ve varyasyon katsayıları belirlenmiştir. Morfometrik özelliklere ilişkin değerlerin bazı vücut ölçümleri ile standart boydaki oranları saptanmıştır. Ölçülen boy ve ağırlık değerlerine göre her türün boy-ağırlık ilişkisi ve kondisyon faktörü hesaplanmıştır. İstasyonların sıcaklık, pH, DO, EC, TDS ve Tuzluluk değerleri oksijenmetre ile arazide, diğer parametreler fotometre cihazı ile laboratuvarda ölçülmüştür. Bu değerler ulusal ve uluslararası yüzeysel su kalite standartları ile karşılaştırılmıştır. Delice Irmağı’nda 6 familyaya ait 16 tür belirlenmiş olup; Cyprinidae (9) Alburnoides freyhofi, Alburnus escherichii, Barbus tauricus, Capoeta sieboldii, Capoeta tinca, Chondrostoma angorense, Pseudorasbora parva, Rhodeus amarus ve Squalius cephalus; Cobitidae (1) Cobitis simplicispina; Nemacheilidae (3) Oxynoemachelius angorae, Oxynoemachelius brandtii ve Seminemacheilus lendlii; Cyprinodontidae (1) Aphanius marassantensis; Poeciliidae (1) Gambussia holbrooki ve Salmonidae familyasından 1 tür Onchorhynchus mykiss tespit edilmiştir. Delice Irmağı’nda 14 türün doğal olarak bulunduğu, P. parva ve O. mykiss’in belli olmayan yollardan geldiği belirlenmiştir. Endemizm oranı 9 tür ile %56,25’dir. Cyprinidae familyası %56 ile en fazla türe sahiptir. S. cephalus %18,58 ile en baskın türdür. Biyoçeşitlilik indekslerinden Shannon-Wiener Çeşitlilik (2,40), Simpson Çeşitlilik (0,89), Simpson Dominantlık (0,11), Simpson Zıtlık (9,12), Pielou Düzenlilik (0,87) ve Margalef Tür Zenginliği indeksi (4,67) olarak hesaplanmıştır. İhtiyofauna çeşitliliğinin yüksek olduğu anlaşılmıştır. Boy-ağırlık ilişkisi parametreleri; A. freyhofi b=3,3325, KF=1,4196; A. escherichii b=2,7853, KF=0,9719; B. tauricus b=2,9681, KF=1,1556; C. sieboldii b=3,0754, KF=1,1144; C. tinca b=2,9957, KF=1,2570; C. angorense b=3,1353, KF=0,98; P. parva b=3,1873, KF=1,1174; R. amarus b=3,3358, KF=1,4071; S. cephalus b=3,244, KF=1,3644; C. simplicispina b=2,8712, KF=0,7161; O. angorae b=3,214, KF=0,9641; O. brandtii b=2,9182, KF=0,9126; S. lendlii b=3,4807, KF=1,1346; A. marassantensis b=3,214, KF=1,3804; G. holbrooki b=3,247, KF=1,2753 ve O. mykiss’de b=2,856, KF=1,4527 olarak belirlenmiştir. Su kalitesi yıllık ortalama değerleri; sıcaklık 14,7 oC, pH 8,61, DO 9,21 mg/L, EC 2135,46 µS/cm, TDS 1038,03 mg/L, Tuzluluk 1,19 mg/L, toplam sertlik 461,04 mg/L, bulanıklık 110,71 NTU, renk 16,04 Pt Co, BOD 13,67 mg/L, COD 39,07 mg/L, PO4 17,48 mg/L, SO4 371,67 mg/L, NH3 2,18 mg/L, NO2 0,24 mg/L, NO3 12,52 mg/L, Cl 416,35 mg/L, Ca 113,61 mg/L, Mg 48,11 mg/L, Na 370,81 mg/L, B 0,37 mg/L, Br 302,06 mg/L, Zn 0,013 mg/L, Fe 0,031 mg/L, As 11,15 mg/L ve Ni 6,98 mg/L olarak tespit edilmiştir. Ulusal ve uluslararası yüzeysel su kalite kriterlerine göre Delice Irmağı’nda kısmen bozulma olduğu ve önemli tedbirler alınmadığı takdirde ihtiyofauna üzerindeki tehditlerin artarak devam edeceği değerlendirilmiştir.