Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2013
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: İBRAHİM YILDIRIM
Danışman: CELAL TÜRER
Özet:Bu çalışmada öncelikle modern estetik anlayışın temelinde bulunan idealistestetik Platon, Hegel ve Croce üzerinden açıklanmış, sonra modern estetiğe bir tepkiolarak doğan avant-garde sanatın düştüğü hakikat çıkmazında çareyi sanatınhakikatle ilişkisini tamamen koparmakta bulan postmodernizmin yaşandığı birdönemde gelişen ve 20. yüzyılın en önemli felsefî akımlarından biri olanpragmatizmin estetik görüşü James, Dewey ve Shusterman üzerinden açıklanmış,sonra da bu iki estetik görüşü arasında bir karşılaştırma yapılmıştır.İdealist felsefenin sanatsal alandaki görünümü idealist estetiktir. Bu nedenlebu estetik anlayışında akıl/idea/tin/sezgi gibi kavramların öne çıktığı görülür.İdealizm, insanı akıl ve beden şeklinde ikiye ayıran ve beden karşısında akla öncelikveren bir felsefe olduğu için, idealist estetik de sanatta duyusal olana değil zihinselolana öncelik vermiştir. Bu bakımdan, sanat eserlerini, idea ya da tinin somutgörünümleri olarak ele almış, güzelliği idea ya da tine uygunluk olarak kabul etmiş,sanatı da yöntemi sezgi olan bir bilgi etkinliği şeklinde değerlendirmiştir.Pragmatizm ise, idealizmin aksine, varlığı ve insanı ikiye bölerek bir tarafı bir tarafaüstün tutan bir yaklaşım sergilemez. Bu bakımdan estetiği de tüm bağlantıları içindeduyusal olandan ayırmadan, bilimin karşısına koymadan ve sanatla sınırlandırıp,kesin bir tanımla durağanlaştırmadan ele alır. Pragmatist estetiğe göre, insan bedenzihinbirliği içinde bütün bir varlıktır, içinde bulunduğu fiziksel ve sosyal çevreyle desürekli bir deneyimle etkileşim halindedir.Konu bütün olarak değerlendirildiğinde, idealist estetik ile pragmatist estetikanlayışlarının güzeldeki hakikati görünür kılma arayışı olarak ortaya çıktığı, idealist temelde gelişen modern estetiğin sanatı idealize ederek insanlardan ve hayattankopardığı, kendini hakikatin tek görünümü olarak dayattığı; bu duruma bir tepkiolarak avant-garde sanat akımının doğduğu, ancak bu sanat akımının da aşırıbireyselleşmeye ve keyfiliğe neden olduğu için zamanla yerini tüm hakikatarayışlarını reddeden postmodernizme bıraktığı, bu bağlamda pragmatist estetiğinsanatın hakikatle bağlantısını yeniden kurması bakımından dikkat çektiği, ancakonun da felsefi teorisinin bir sonucu olarak rölativizmin yolunu açması nedeniylesanatsal alanda yaşanan sorunları çözmede yeterli olamadığı fakat hakikatin farklı birgörünümünü ifade etmesi bakımından estetik tarihindeki diğer estetik teorilerinyanında yer almayı hak ettiği anlaşılmıştır.AbstractIn this study, the idealist esthetic understanding that lies in the base of modernesthetic was elucidated from the view of Platon, Hegel and Croce and then thepragmatism’s esthetic view which was developed in a period where postmodernism(that completely broke the relationship of art with realty as a last resort) isexperienced in the reality dead-end where avant-garde art, emerged as a reactionagainst modern esthetic, has fallen into and is one of the most importantphilosophical trends of 20th century was explained from the view of James, Deweyand Shusterman.The appearance of idealist philosophy in art is idealist esthetics. Therefore, inthis esthetic understanding it seems that concepts such as wisdom/idea/tin/intuitioncome into prominence. Since idealism is a philosophy that divides human intowisdom and body and attaches priority to wisdom rather than body, also the idealistesthetic has given precedence to mental area in art instead of emotional area. In thisregard, it considered art works as concrete appearances of idea or tin and acceptedthe beauty as suitability to idea or tin and evaluated the art as knowledgeeffectiveness with a method of intuition. Bu pragmatism, opposite to idealism, doesnot demonstrate an approach that holds one side superior to other by dividing entityand human into two parts. Therefore, it handles esthetics without separating it fromemotional one, without setting it against science and without making it stable withfinite definition by limiting it with art. According to pragmatist esthetics, human is acomplete entity within body-mental unity and it is in a continuous interaction withthe physical and social environment.When the subject is evaluated as a whole, it was understood that the idealistesthetics and pragmatist esthetic understandings have emerged as an attempt tovisualize the reality in beautiful; the modern esthetics developed in the idealist basehas detached from humans and life by idealizing the art; the avant-garde artmovement has raised as a reaction to this situation, but since this art movement hascaused extreme individualization and arbitrariness it gave place to postmodernismthat rejects all reality searches, in time; in this context pragmatist esthetics has drawnattention in terms of reestablishing the connection of art with reality: however, as aresult of its philosophic theory, because it exceeded the relat ivism road it wasinefficient in solving the problems experienced in artistic area but it deserved to takeplace next to the other esthetic theories in the esthetic history.