Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2020
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: MERYEM KAYNAK MALATYALI
Danışman: AYDA BÜYÜKŞAHİN SUNAL
Özet:Benlik olumlaması kuramına göre (Steele, 1988) benliğin önemli bir yönünün olumlanması sağlık mesajlarına daha işlevsel tepkilerin verilmesini sağlamaktadır. Benlik-olumlamasının sigara uyarılarına verilen tepkiler üzerindeki etkisini araştıran pek çok çalışma yapılmış olsa da bu çalışmaların bulgularından benlik-olumlamasının sigara uyarılarına yönelik tepkileri nasıl etkilediğine ilişkin bir sonuç çıkarmanın mümkün olmadığı görülmektedir. Bu çalışmaların bazıları benlik-olumlamasının sigara uyarılarına verilen tepkileri olumlu yönde etkilediğini gösterirken diğerleri benlik-olumlamasının bu tepkiler üzerinde anlamlı bir etkisinin olmadığına ya da bazı bireylerde olumsuz yönde olduğuna işaret etmektedir. Bu nedenle, bu tezin birinci çalışmasının amacı benlik- olumlamasının sigara uyarılarına verilen tepkiler üzerindeki etkisinin Türkiye'de yeniden incelenmesidir. Bu doğrultuda, her gün günde en az bir adet sigara içen 427 sigara kullanıcısı, üç benlik-olumlaması manipülasyonu görevinden birini tamamladıktan sonra, beş sigara uyarısını tepkisellik ve kaçınmayı ölçen sorular üzerinden değerlendirmiştir. Sonrasında sigara kullanımına yönelik tutumlar ve sigara bırakma niyetlerini ölçen soruları yanıtlamışlardır. Bulgular, benlikolumlamasının sigara uyarılarına yönelik tepkisellik düzeyi, sigara uyarılarından kaçınma düzeyi, sigara kullanımına yönelik tutumlar ve sigarayı bırakma niyetleri üzerinde anlamlı bir etkisinin olmadığına işaret etmektedir. Sonuç olarak, birinci çalışmanın bulguları, benlik-olumlamasının sigara uyarılarına yönelik tepkiler üzerindeki etkisini inceleyen çalışmaların bulgularındaki uyuşmazlığa katkıda bulunmuştur. Önceki çalışmaların bulguları arasındaki uyuşmazlık, benlik-olumlamasının sigara uyarılarına yönelik tepkiler üzerindeki etkisini düzenleyen faktörlerin varlığına işaret ediyor olabilir ve sigara uyarılarındaki mesajın gücü bu düzenleyici faktörlerden birisi olabilir. Bu nedenle, mevcut tez çalışmasının ikinci (kadın örneklem) ve üçüncü (erkek örneklem) çalışmalarının amacı benlik-olumlamasının sigara uyarılarına yönelik tepkiler üzerindeki etkisindeki mesajın gücünün düzenleyici rolünün araştırılmasıdır. Bu doğrultuda, sigara uyarılarındaki mesajın gücünün manipüle edilmesi amacıyla bir dizi ön çalışma yürütülmüştür. Bu ön çalışmalar kadın ve erkeklerin 'güçlü' ya da 'zayıf' olarak değerlendirdikleri sigara uyarılarının farklılaştığına işaret ettiği için Birleşik Krallık ülkelerinde yaşayan kadın ve erkek sigara kullanıcıları için iki ayrı ana çalışma yürütülmüştür. Bu çalışmalarda, 500 kadın (ikinci çalışma) ve 500 erkek (üçüncü çalışma) sigara kullanıcısı benlik-olumlaması manipülasyonuna maruz kaldıktan sonra güçlü ya da zayıf sigara uyarılarını mesajın küçümsenmesi açısından değerlendirmiştir. Sonrasında, katılımcılar sigarayı bırakma niyetini ölçen soruları yanıtlamışlardır. Bulgular yalnızca erkek örneklemde mesajın gücünün benlik-olumlamasının sigara uyarılarının küçümsenmesi üzerindeki etkisini düzenlediğini göstermiştir. Buna göre, benlik-olumlaması yapan erkek sigara kullanıcıları güçlü sigara uyarılarını benlik- olumlaması yapmayanlara göre daha az küçümsemektedirler. Bununla birlikte, bulgular mesajın gücünün benlik olumlamasının kadın örneklemde sigara uyarılarının küçümsenmesi ve sigarayı bırakma niyetleri üzerindeki etkisini ve erkek örneklemde sigarayı bırakma niyetleri üzerindeki etkisini anlamlı bir şekilde düzenlemediğine işaret etmektedir. Sonuç olarak, bu çalışmalar mesajın gücünün benlik-olumlamasının sigara uyarılarına verilen tepkiler üzerindeki etkisini düzenlediğine ilişkin çok kısıtlı bir destek sağlamıştır. Anahtar Kelimeler: Benlik-Olumlaması Kuramı, Benlik-Olumlaması, Sigara Uyarıları, Mesajın Gücü, Sigara Kullanıcıları According to the self-affirmation theory (Steele, 1988), affirming an important aspect of the self provides more adaptive responses given to health messages. Even though many studies have investigated the effect of self-affirmation on the responses given to cigarette warning labels, it seems that it is not possible to draw a conclusion from the findings of these studies. While some of these studies showed that selfaffirmation had positive effects on responses given to cigarette warning labels, other studies reported thatself-affirmation did not have significant effects on these responses or had adverse effects among some individuals. Therefore, the aim of the first study of this dissertation is to re-investigate the effect of self-affirmation on the responses given to cigarette warning labels in Turkey. Accordingly, 427 smokers evaluated five cigarette warning labels on questions measuring reactance and avoidance after they completed one of the three self-affirmation manipulation tasks. Then, they responded to questions measuring attitudes towards smoking and intentions to quit smoking. Results indicate that self-affirmation does not have significant effects on reactance to and avoidance from cigarette warning labels, attitudes towards smoking, and intentions to quit smoking. In conclusion, the findings of the first study contributed to the inconsistency among findings of the studies investigating the effect of selfaffirmation on responses to cigarette warning labels. The inconsistency among findings of previous studies may indicate that there are factors which moderate the effects of self-affirmation on responses given to cigarette warning labels and message strength of cigarette warning labels might be one of these factors. Therefore, the aim of the second (female sample) and third (male sample) studies of this dissertation is to investigate the moderating role of message strength on the effect of self-affirmation on responses given to cigarette warning labels. Accordingly, a series of pilot studies were conducted to manipulate message strength of cigarette warning labels. Since these pilot studies indicated that cigarette warning labels that were evaluated as 'strong' or 'weak' by males and females were different, two separate main studies were conducted among male and female smokers who were living in United Kingdom. In these studies, 500 female (second study) and 500 male (third study) smokers evaluated strong or weak cigarette warning labels in terms of message derogation after they were exposed to self-affirmation manipulation. Then, they responded to questions that measure intentions to quit smoking. Results showed that, only for the male sample, message strength had a moderating role on the effect of self-affirmation on message derogation. Accordingly, self- affirmed male smokers derogated strong cigarette warning labels less than non-affirmed male smokers. However, results indicate that message strength did not significantly moderate the effect of self-affirmation on message derogation and intentions to quit smoking among female sample and intentions to quit smokingamong male sample. In conclusion, these studies provided very limited support for the moderating role of message strength on the effect of self-affirmation on responses given to cigarette warning labels. Key Words: Self-Affirmation Theory, Self-Affirmation, Cigarette Warning Labels, Message Strength, Smokers