Akademik Veri Yönetim Sistemi
Şahoğlu V., Tuğcu İ.(Yürütücü), Gündoğan Ü., Alkan Y.
TÜBİTAK Projesi, 2024 - 2027
Batı Anadolu sahil şeridinin önemli kıyı yerleşimlerinden biri olan Liman Tepe, Klazomenai Antik Kenti’nin erken
dönemlerini temsil etmektedir. Ege Denizi ve özellikle de Urla Yarımadası’nın bulunduğu sahil şeridi tüm tarihsel süreç
boyunca kara ve deniz değişimlerine sahne olmuştur. Bu türdeki kıyı kenar çizgisi değişimleri sahil şeridinde bulunan
yerleşimlerin yayılım alanlarında ve deniz ile olan temaslarında güçlü etkilere neden olmuştur. Erken Tunç Çağı’nda
sahil şeridinde kurulu olan Troya günümüzde kilometrelerce denizden uzaktadır. Ayrı durum İzmir Menemen ilçesinde
yer alan Panaztepe Höyüğü için de geçerlidir. MÖ 3. bin yılda bir ada görünümünde olan yerleşim günümüzde
Menemen Ovası’nın ortasındaki bir tepe konumundadır. Bu yerleşimler günümüzde ise denizden uzaklaşan örnekleri
temsil etmektedir. Bu projenin öznesi olan Liman Tepe yerleşiminin ise deniz ile olan sahil bağlantısı hiç değişmemiştir.
Aksine erken dönem yerleşimlerinin günümüzde deniz altında olduğuna dair çok güçlü kanıtlar ön çalışmalarla elde
edilmiştir. Proje kapsamında kıyı kenar çizgisindeki bu değişimlerin yerleşime etkilerini multidisipliner bir yaklaşımla
incelenmesi amaçlanmaktadır. Osmaniye Korkutata Üniversitesi öğretim üye ve elemanları öncülüğünde, yurtiçi ve
yurtdışındaki bilim kuruluşlarından bilim insanlarının katılımıyla gerçekleşecek bu çalışma doğrultusunda, bölgedeki
karasal ve su altı arkeolojik bulgularını birleştiren kapsamlı bir araştırma sunulması hedeflenmektedir. Proje bu yönü ile
de ülkemizdeki ilk çalışma olmasının yanı sıra tamamen özgün çalışma süreci olacaktır.
Liman Tepe, Tunç Çağı sonundan itibaren Ionya'nın önde gelen kentlerinden birine evrilmiş, deniz aşırı bağlantılarıyla
dikkat çeken bir höyük yerleşimidir. Bu proje hem karadaki hem de su altındaki yerleşim kalıntılarını kapsayacak şekilde
genişletilecektir. Karada yapılan çalışmalar, Orta Kalkolitik Dönem'e tarihlenen yerleşim izlerini ortaya çıkarmıştır.
Bununla birlikte, jeoarkeolojik analizler, kıyı kenar çizgisinin geçmişteki değişimlerinin, bu yerleşimin daha eski
dönemlerine ait kanıtlarının günümüzde deniz altında kalmasına neden olduğunu göstermektedir. Bu ön verilerden
hareketle jeomorfolojik, denizsel görüntüleme, arkeolojik ve arkeometrik çalışmalar eş zamanlı yürütülecektir.
Günümüzde su altında kaldığını öngördüğümüz, erken dönem tabakalarının (Kalkolitik-Neolitik) ortaya çıkarılmasını
sağlayacak bu çalışmaların ilk adımı deniz taban ve taban altının görüntülenmesi olacaktır. Yanal Taramalı Sonar (Side
Scan Sonar) ile proje çalışma sahasına ait deniz tabanı 3 boyutlu görselleştirilecektir. Deniz Tabanı Altı Profilleme (Sub
Bottom Profiler) yöntemi ile çalışma sahasının taban altı görüntülenecektir. Böylece deniz tabanın altında kalan olası
arkeolojik kalıntıların tespit edilmesi sağlanmış olacaktır. Ayrıca, aletli dalışlar, projenin önemli bir parçası olacak ve bu
dalışlar, bölgedeki deniz tabanı yükseltilerinin arkeolojik ve jeolojik analizleriyle olası doğal ve insan elinden çıkan
mimari gibi yapıların keşfine katkı sağlayacaktır. Çalışma sahasının içinde kalan Liman Tepe Antik Limanı içinde ise bu
verilerin derinlik sondajları (su altı arkeolojik kazı çalışması) ile kontrolleri gerçekleştirilecektir.
Metodolojik yaklaşımlar, deniz tabanında karotlar alınması, seramik örneklerinin petrografik ve kimyasal analizleri gibi
teknikleri içerecektir. Bu gibi yöntemler, geçmiş toplulukların çevresel etkilere karşı direncini ve uyum yeteneğini
anlamak için önemlidir. Proje, Liman Tepe'nin tarihsel ve kültürel önemini vurgularken, aynı zamanda Urla Yarımadası
kıyı şeridindeki değişimlerle yerleşimin dinamik ilişkisini araştıracaktır. Sahil ortamlarının doğal süreçler ve insan
etkileşimleriyle nasıl değiştiği, deniz seviyesi dalgalanmaları, sedimantasyon desenleri ve insan müdahaleleri gibi
faktörler dikkate alınarak değerlendirilecektir. Arkeolojik araştırmalarla, Liman Tepe sakinlerinin bu değişimlere nasıl
uyum sağladığını veya nasıl etkilendiğini ortaya koymayı hedeflemektedir.
Disiplinler arası yaklaşımı ve kapsamlı metodolojisiyle bu projenin özgün yanı, Liman Tepe ve çevresinin jeoarkeolojik
tarihini anlamak ve kıyı değişimlerinin tarihsel ve kültürel etkilerini değerlendirmektedir. Yerleşimin ve bölgenin Orta
Kalkolitik Dönemi’ne ve daha da erken dönemlerine dair daha çok bilginin denizin altında yapılacak bu gibi projeler
neticesinde aydınlatılacağı beklenmektedir. Proje, Liman Tepe/ Klazomenai Doğu ve Batı Mendireklerini, bunların arası
ve etrafını içine alan bir alanı kapsayarak, bu bölgenin jeolojik değişimlerini ve dolayısıyla deniz altında gizlenen kültürel
mirası açısından detaylı bir analizini sunacaktır. Kıyı değişimlerinin tarihsel süreçteki ilerleyişi ile insan-çevre ilişkisinin
sonuçlarının gözlemlenmesi sonucunda gelecekteki olası gelişmelere karşı stratejiler geliştirmek için kullanılabilecektir.
Bu proje kendisinden sonraki çalışmalara yön verecektir.