Proje Özeti

  Dünya genelinde artan enerji açığı ve teknolojideki gelişmeler devletleri ve uluslararası enerji şirketlerini karadaki enerji rezervlerine alternatif olarak deniz alanlarında enerji kaynağı arama faaliyetlerine yönlendirmiştir. Yapılan araştırmalar sonucunda denizlerin enerji rezervi bakımından oldukça zengin olduğu tespit edilmiştir. Denizlerdeki enerji kaynaklarının mevcudiyeti, devletleri sahip oldukları deniz yetki alanlarını ve bu alanlardaki egemen yetkilerini genişletmeye sevk etmiştir. Bu doğrultuda Dünya’da stratejik öneme sahip enerji kaynaklarına olan ilgi karadan uzaklaşarak deniz alanlarına kaymıştır ve hukuk biliminde sui generis deniz enerji hukukunun ortaya çıkmasına neden olmuştur. Dünya denizlerindeki enerji kaynakları üzerinde devletlerin yetki alanlarının tespiti ve sınırlandırılması uluslararası sözleşmeler ve çok taraflı anlaşmalarla belirlenmeye çalışılmıştır.  Ancak, Doğu Akdeniz de dâhil olmak üzere deniz enerji kaynaklarının bulunduğu birçok alanda kıyı devletlerinin deniz alanlarının sınırları nihai olarak belirlenememiştir. Bu nedenle tartışmalı deniz alanlarında özellikle hidrokarbon kaynaklarının yoğun olduğu alanlarda devletlerin tek taraflı egemenlik iddiaları çatışmalara neden olmaktadır.

  Bu durumun önüne geçilebilmesi deniz yetki alanlarının hukuki olarak sınırlandırılması ve tespit edilmesi konusunda nitelikli çalışmaların yapılması ile mümkün olabilecektir. Türkiye’nin Doğu Akdeniz konusundaki hukuki çalışmalarının eksik olması, bölgede en güçlü ülke konumunda olarak yürüttüğü siyasi, askeri ve teknik operasyonları uluslararası hukuk açısından sorgulanır hale getirmektedir. Proje ile öncelikli olarak Türkiye’nin kıyılarının bulunduğu deniz alanlarında egemen yetkilerinin araştırılması hedeflenmektedir.

  Uluslararası hukuk devletlerin kıyılarının bulunduğu deniz alanları üzerindeki egemenliklerinin sınırlarını ve kapsamını belirlemenin yanında herhangi bir devletin egemenliği altında bulunmayan Dünya denizlerindeki kaynakların adil dağılımı da 1982 tarihli Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi’nde düzenlenmektedir. Türkiye’de İnsanlığın ortak mirası olarak nitelendirilen bu alanlar hakkında yeteri kadar çalışma yürütülmemiştir. Neyse ki son yıllarda Türkiye, Arktik ve Antartika’nın bir kısmını da kapsayan bu alanlara yönelik teknik ve bilimsel faaliyetler yürütmeye başlamıştır. Ancak bu çalışmaların meşru bir zeminde yürütülmesini sağlayacak hukuki çalışmalar konusunda eksik kalındığı gözlemlenmiştir. Bu yüzden Proje kapsamında Türkiye’nin deniz yetki alanlarının ötesindeki ve herhangi bir devletin egemenliği altında bulunmayan Dünya denizlerindeki enerji kaynakları üzerinde egemen yetkilerinin araştırılması hedeflenmektedir.

Yapılan araştırmalar neticesinde hem Türkiye’nin mevcut deniz yetki alanları hem de bunun ötesindeki Dünya denizleri hakkında yeterli ve nitelikli bir literatür çalışmasının olmadığı tespit edilmiştir. Proje kapsamında yurt içi ve yurt dışında yapılması planlanan kaynak taraması, veri toplanması ve konunun uzmanları ile görüşmeler neticesinde karşılaştırmalı ve uluslararası hukuk perspektiflerinden Türkiye’nin literatür eksikliğinin giderilmesine yönelik saha araştırmaları yapılması hedeflenmektedir.