Bu çalışma, Millî Eğitim Bakanlığı, UNICEF ve Ankara Üniversitesi iş birliğiyle yürütülen bir ihtiyaç analizi çalışmasının sonuçlarını sunmaktadır. Çalışma, okul dışında kalan ya da devamsızlık riski taşıyan ergenlerin yaşam becerileri ihtiyaçlarını ve yaygın eğitimin bu ihtiyaçlara nasıl karşılık verebileceğini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Özellikle mesleki eğitim kurumlarına devam eden öğrenciler ve göçmen gençler gibi dezavantajlı grupların eğitim süreçlerinde karşılaştıkları zorluklar ele alınmıştır. 2024-2028 dönemine yönelik stratejik hedefler doğrultusunda hazırlanan rapor, yaygın eğitimin, yaşam becerilerinin kazandırılması ve sosyo-duygusal öğrenmenin desteklenmesi bakımından ne kadar kritik bir rol oynadığını ortaya koymaktadır.

Çalışma kapsamında, Türkiye genelinde belirlenen 15 ilde yürütülen araştırmada, nicel ve nitel yöntemler bir arada kullanılmıştır. Toplam 2900 öğrenciye ulaşılmış, bu öğrencilerden 2444’ü anket çalışmasına katılmış, 456’sı ise bireysel veya odak grup görüşmeleri aracılığıyla derinlemesine değerlendirilmiştir. Ayrıca 90 işverenle yapılan bireysel görüşmelerle, öğrencilerin iş hayatına ilişkin yaşam becerileri düzeyleri ve uyum süreçleri analiz edilmiştir. Araştırma sonucunda, özellikle meslek liselerinde ve MESEM’lerde eğitim gören gençlerin iletişim, karar verme, stresle başa çıkma, öz bakım, problem çözme gibi temel yaşam becerilerinde eksiklik yaşadığı tespit edilmiştir. Ayrıca göçmen öğrenciler için dil bariyeri, kültürel farklılıklar ve sosyal dışlanma gibi eğitime erişimi zorlaştıran ciddi engeller olduğu belirlenmiştir.

Rapor, ergenlik döneminin kimlik gelişimi ve aidiyet duygusu açısından ne kadar kritik bir evre olduğunu ve bu dönemde eğitim ortamlarının sağladığı psikososyal desteklerin gençlerin gelişimi üzerinde belirleyici etkiler yarattığını vurgulamaktadır. Ancak okul devamsızlığı ve okul terki, özellikle sosyoekonomik zorluk yaşayan ya da çalışmak zorunda olan gençler arasında yaygın bir sorun olarak öne çıkmaktadır. Bu bağlamda yaygın eğitim kurumlarının, örgün eğitim dışına çıkan ya da eğitimden uzaklaşma riski taşıyan gençlere erişim sağlayarak sosyal, duygusal ve kariyer odaklı destek sunmaları büyük önem taşımaktadır.

Raporda yer alan bulgulara göre, ergenlerin yaşam becerileri ile okul aidiyeti, eğitim motivasyonu ve kariyer gelişimi arasında güçlü bir ilişki vardır. Yaşam becerileri kazandırmaya yönelik programların öğrencilerin okula bağlılıklarını artırdığı, akademik performanslarını desteklediği ve okul terkini önleyici etkiler yarattığı görülmektedir. Bu nedenle, eğitimin yalnızca akademik değil, aynı zamanda duygusal ve sosyal gelişim boyutlarıyla da desteklenmesi gerektiği ifade edilmektedir. Ayrıca, meslek lisesi öğrencilerinin kariyer farkındalıklarının ve iletişim becerilerinin düşük olması, işverenlerin de bu eksiklikleri dile getirmesi, yaşam becerilerinin sadece öğrenciler değil, iş gücü piyasası açısından da kritik olduğunu göstermektedir.

Sonuç olarak, rapor Türkiye’de ergenlerin yaşam becerilerini geliştirmeye yönelik yapılandırılmış ve sürdürülebilir yaygın eğitim politikalarının gerekliliğine dikkat çekmektedir. Bu doğrultuda, halk eğitim merkezlerinde ergenlere özel kursların açılması, ortaöğretim ikinci kademe eğitim içeriğinin yeniden gözden geçirilmesi, okullarda kariyer hedeflerine yönelik erken dönem mesleki rehberlik hizmetlerinin başlaması, mülteci gençlere yönelik dil ve uyum programlarının genişletilmesi, okul temelli sosyal-duygusal öğrenme uygulamalarının yaygınlaştırılması ve okul devamsızlığına yönelik erken uyarı sistemlerinin oluşturulması gibi öneriler sunulmaktadır. Bu çalışma ile eğitim politikalarının çok boyutlu ve kapsayıcı bir yaklaşımla yeniden yapılandırılması gerektiği, yaşam becerilerinin ergenlerin hem bugününü hem de geleceğini şekillendiren temel bir özelliğe sahip olmasının ortaya koymaktadır.

RAPORUN AMACI

2024-28 yıllarını kapsayan Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) Stratejik Kalkınma Planı ve UNICEF amaçları doğrultusunda liselerde okul devamsızlığı ve Mesleki Eğitim Merkez (MESEM)’leri ve Meslek liselerinde öğrenim gören gençler ve bu eğitimlerdeki Suriye ve diğer ülkelerden gelen göçmen gruplarda zorluklar yaşandığı gerçeğinden hareketle ve bu ergenlerin eğitim ihtiyaçlarına destek sağlamak hedefi ile MEB, UNICEF ve Ankara Üniversitesi işbirliği ile bir ihtiyaç analizi çalışması yürütülmüştür. Rapor bu çalışmanın sonuçlarının sunulması amacını taşımaktadır. 21. Yüzyılda genel olarak tüm dünyada, OECD amaçlarında yer alan okul dışı öğrenmelerin önemi, yaşam becerilerinin kazanımının desteklenmesi ve sosyoduygusal becerilerin/öğrenmenin önemi hedeflenmektedir. Bu genel çerçevede liselerde öğrenim gören öğrencilerin ve onlara mesleki uygulama fırsatı sunan ya da istihdam etme potansiyeli olan işverenlerin yaşam ve görüşleri temelinde ihtiyaç analizinin yapılması önemli görünmektedir. Dolayısıyla yürütülen ihtiyaç analizi çalışması Türkiye’deki mevcut durumu tespit etmek ve bu doğrultuda ergenlerin desteklenmesi, koruyucu önlemler alınması ve politikalar geliştirilmesi açısından kritik bir önem taşımaktadır.