Akademik Veri Yönetim Sistemi
Atasoy Aydın A., Şener H., Akgür S. A., Aslan R., Avcı Akca A., Gören İ. E.
Yükseköğretim Kurumları Destekli Proje, 2024 - 2025
Günümüzde alkol kullanımı ve buna bağlı sağlık, sosyal ve ekonomik sorunlar büyüyerek artmaktadır. Son yıllarda, alkol ve metabolitlerinin tespit edildiği alternatif biyolojik materyallerin sayısı artmıştır. Örneğin kolay, hızlı, direk gözetim altında, mahremiyet sınırlarını delmeden farklı bir cinsiyet tarafından alınabilmesi ve invaziv müdahale gerektirmemesi ile örnek toplamada manipülasyon riskini minimize etmesi ve transfer kolaylığı gibi sayısız avantajından dolayı tükürüğün (ağız içi sıvısının) kullanımı artış göstermektedir.
Günümüzde biyolojik sıvılar için geleneksel örnek toplama yöntemlerinin dezavantajlarının üstesinden gelmek için daha az doku hasarı, daha az örnekleme, daha düşük miktar, daha düşük kontaminasyon riski, daha az nakliye maliyetleri özelliklerinden dolayı kurumuş örnek alma yöntemleri kullanılmaya başlanmıştır. Bu örnekleme yöntemleri, kolaylıkları, sağlamlıkları ve güvenilirlikleri gibi sayısız avantajları nedeniyle büyük ilgi görmektedir. Kurumuş örnekleme tekniği, küçük bir hacimdeki (<100 µL) biyolojik sıvının doğrudan filtre kağıdı üzerine toplanmasını, kurutulmasını, kağıt üzerinde biriken örneğin alınmasını, ekstraksiyon prosedürünü ve analizi içermektedir. Bu projede, kurumuş tükürük örneklerinde alkol biyobelirteçlerinden PEth (Fosfatidiletanol) analizi için yöntem geliştirilmesi amaçlanmıştır. Bu projede Kemometrik yöntem sayesinde çok daha az deneyle birbiri arasında etkileşimde olan faktörler de belirlenerek kemometrik optimizasyon sağlanacaktır. Böylelikle hem yeşil çevreye katkıda bulunulacak hem de daha az deneyle daha çok veri sağlanarak ekonomik ve analitik olarak tasarruf edilmiş olacaktır.
Literatürde tükürük örnekleri ile ilgili çalışmalar incelendiğinde alkol biyobelirteci PEth’in analizini içeren bir çalışmaya bilgimiz dahilinde rastlanılmamıştır. Proje kapsamında valide edilecek yöntemin alkol kullanan kişilerden alınan tükürük örneklerinde uygulanması sonucunda Türkiye'de ilk defa KTÖ kullanılacaktır. Bu proje sonunda KTÖ tekniği kullanılarak, alkol kullanımının tespitinin önemli olduğu mevcut pratiklere daha hızlı, doğru ve düşük maliyetli alternatif bir yöntem olarak katkı sağlayacaktır. Projemiz Avrupa yasalarında düzenlenmiş olan alkol ve yasa dışı madde etkisinde araç kullanma (Driving Under the Influence of Drugs, Alcohol and Medicines-DRUID) benzeri bir yapılanmanın ülkemizde uygulanmasına katkı sağlayacaktır.