Akademik Veri Yönetim Sistemi
Atılgan D. (Yürütücü), Öztürk H., Kısmalı G., Akçay A., Demirsöz T., Salgırlı Demirbaş Y.
TÜBİTAK Projesi, 2023 - 2024
Duygusal bozukluklar yaşam kalitesi ve sosyal işlevsellik üzerine oldukça olumsuz etkileri olan ve sıklıkla tekrarlayan olumsuz duygular olarak açıklanabilir. Anksiyete ve korku, hayvanın mevcut veya gelecek tehlikeli durumlardan kaçınmasına ve böylece hayatta kalmasına yardımcı olmayı amaçlayan adaptif duygulardır. Bu duygular abartılı ve kontrolsüz bir şekilde sergilendiği taktirde maladaptif (uyumsuz, zararlı) hale gelebilmektedir. Anksiyete ve korkunun kronikleştiği, öğrenme kabiliyetinin sınırlandığı, tetikleyici ve bağlamla ilişkili olarak aşırı tepki verilmesine yol açarak bireyin refahını kötü etkilediği durumlarda “anksiyete bozukluğu” olarak değerlendirilmektedir. Duygusal bozukluklar sonucu ortaya çıkan davranış problemleri köpeklerin ve birlikte yaşadıkları insanların hayat kalitelerini büyük oranda olumsuz etkilemektedir ve köpeklerin barınağa bırakılma ve sokaklara terk edilme nedenleri arasında en başta bulunmaktadır.
Köpeklerde davranış bozukluklarına yaklaşımda tartışmasız en önemli adım davranış bozukluklarının doğru teşhisidir. Anksiyete bozukluklarında doğru tanı koymayı kolaylaştıracak ve hastalığın daha iyi anlaşılmasını sağlayacak modern yaklaşımlardan biri, bu bozukluklarının patogenezinin altında yatan biyobelirteçlerin tanımlanmasıdır. Araştırmacılar, biyobelirteçlerin mental bozuklukların etiyolojisini açıklayabileceğini, tanıları doğrulamaya yardımcı olabileceğini, bu hastalıklara duyarlı kişilerin belirlenmesine yardımcı olabileceğini ve hasta olanlarda hastalığın şiddetini belirleyebileceğini belirtmişlerdir.
Bu projenin temel amacı, köpeklerde anksiyete bozukluklarının tanısının daha güvenilir bir şekilde ve daha erken konulabilmesinde, bu alanda çalışan hekimlere yardımcı olacak potansiyel biyobelirteçlerin değerlendirilmesidir. Veteriner psikiyatri alanında köpeklerde anksiyete bozukluklarında biyobelirteçlerin ve kan parametrelerinin değerlendirilmesi de ilk kez bu proje kapsamında çalışılacak bir konu olup, literatüre bu konuda önemli katkılar sunması beklenmektedir. Köpeklerde anksiyete bozukluklarında biyobelirteçlerin kullanımı, tanıda, tedavide ve hastalığın ilerleyişinin takibinde hekime yardımcı olabilir. Bu belirteçlerin kullanımı, hem köpeklerin hem de sahiplerinin refahını artırabilir ve köpeklerin daha iyi anlaşılmasına ve yönetilmesine yardımcı olabilir. Böylelikle köpeklerde gelişebilecek olan davranış problemlerinin erken teşhisi mümkün hale gelerek bu davranışların kalıcı hale gelmesinin önüne geçilebilir. Davranış bozukluklarının erken teşhis ve yönetimi, köpeklerin terk edilme oranlarının azaltılması ve böylelikle sokak köpeği populasyonundaki artışın önlenmesi açısından önem arz etmektedir.
Yapılması planlanan bu araştırmada ilk kez köpeklerde anksiyete tanısında, anksiyete, stres ve panik bozukluk gibi duygusal bozukluklarla ilişkili olduğu bilinen beyin kaynaklı nörotrofik faktör (BDNF) ile insanlarda anksiyete bozuklukları ile ilişkisi olduğu bilinen ancak köpeklerde çalışılmamış ve önemli bir parametre olabilme potansiyeline sahip Nöropeptit S parametrelerinin kullanılabilirliği belirlenerek, biyobelirteç olma potansiyeli araştırılacaktır.
Yapılması planlanan bu araştırmada hemogram parametrelerindeki değişiklikler incelenerek, ilk kez köpeklerde anksiyete tanısında, hangi hemogram parametrelerinin kullanılabilleceği belirlenecek ve anlamlı değişiklik gösteren parametreler belirlenecektir.