Akademik Veri Yönetim Sistemi
ARSLAN E. S.(Yürütücü), ÖRÜCÜ Ö. K., KAYMAZ I., Gülcü S., AKCA Ü.
TÜBİTAK Projesi, 1001 - Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Projelerini Destekleme Programı, 2023 - 2025
Ekosistemlerden elde ettiğimiz maddi ve somut olmayan yararları ifade eden kültürel ekosistem hizmetlerinin (KEH) değerinin belirlenmesi, ölçülmesi ve mekânsal olarak ifade edilmesi oldukça güçtür. KEH değerinin belirlenmesi amacını taşıyan araştırmalar son yıllarda teknolojik gelişmelerin ışığında coğrafi bilgi sistemleri (CBS) ve sayısal algoritmalar kullanılarak gerçekleştirilmektedir. Kızıldağ Milli Parkı’nda KEH tarafından sağlanan sosyal değerin belirlenmesi ve iklim değişimi senaryoları kullanılarak arazi örtüsü ve arazi kullanımı ile ilişkilendirilmesi bu araştırmanın temel amacını oluşturmaktadır. Söz konusu temel amaç doğrultusunda ekosistemler ve ekosistem hizmetlerinin korunarak sürdürülebilir kullanımının sağlanmasına yönelik bir çerçeve yaklaşım geliştirilmesi ve doğa koruma alanlarının etkin yönetimi için öneri bir model oluşturulması hedeflenmektedir. Buna göre, katılımcı coğrafi bilgi sistemleri (PGIS) yaklaşımı temelinde açık kaynaklı bir yazılım olan SolVES (Ekosistem Hizmetleri için Sosyal Değerler) aracı ve maksimum entropi algoritmasını kullanan MaxEnt yardımıyla kültürel ekosistem hizmetlerinin sosyal değeri modellenecek ve CMIP6 (Coupled Model Intercomparison Project) kapsamında sunulan iklim değişimi senaryoları ile ilişkilendirilecektir. Proje önerisinde KEH’in sosyal değerinin belirlenmesi ve arazi kullanımının katılımcı planlama yaklaşımı ile değerlendirilmesine olanak tanıyan PGIS yöntemi kullanılacaktır. Bu yöntem, KEH’in sosyal değerini oluşturan nitel ve nicel verilerin entegrasyonunu sağlayarak kapsamlı analizlerin yapılmasına olanak tanıyacaktır. Çalışma alanının alansal özelliklerinin ve katılımcıların demografik özelliklerinin tanımlanması, katılımcıların tercih ve davranışlarının belirlenmesi, non-parametrik analizlerden khi kare testi, Kruskal Wallis-H testi, parametrik analizlerden ise z-score, t testi, ANOVA ve faktör analizleri R paket programı yardımıyla gerçekleştirilecektir. Ayrıca biyoklimatik değişkenler arasında yüksek korelasyon gösteren değişkenleri belirlemek için PCA (temel bileşen analizi) uygulanacaktır. Sonuç olarak korunan alanların sağladığı kültürel ekosistem hizmetlerinin sosyal değerinin belirlenmesinde CBS ve maksimum entropi algoritmasına dayanan bir değerlendirme yapılmış olacak ve bu kapsamda algılanan sosyal değer SolVES aracı ile dijital veri tabanına aktarılacaktır. Çalışmanın özgün değerini korunan alanlarda kültürel ekosistem hizmetlerinin sosyal değerinin (estetik, rekreasyonel, eğitsel, manevi vb.), peyzaj özelliklerinin ortaya koyduğu farklı altyapılar (yeşil-mavi-sarı-gri altyapılar) ile ilişkisinin irdelenerek mekânsal olarak ortaya konması ve bu ilişkinin küresel iklim değişikliğine bağlı olarak olası değişiminin modellenmesi oluşturmaktadır. Ayrıca, 11. Kalkınma planının hedefleri ile örtüşen hedeflere sahip olması (664 ve 717. Hedef) yanında Avrupa Yeşil Mutabakatına uyum çerçevesinde belirlenen araştırma konularından “İklim Değişikliğinin Çölleşme/Arazi Tahribatıyla Birlikte Biyolojik Çeşitlilik ve Ekosistemler Üzerindeki Etkilerinin Belirlenmesine Yönelik Yenilikçi Çözümler” kapsamında değerlendirilebilecek olması projenin özgün değerini artırmaktadır. Geleceğe yönelik tahminlerin yapılması iklim değişikliği senaryolarının insan algısı ile birleştirilmesi ve altyapı sistemleri ile ilişkilendirilmesi kültürel ekosistem hizmet değerinin belirlenmesinde yenilikçi bir yaklaşım olarak korunan alanlarda çalışan ilgili meslek disiplinleri ve bilim insanları için yol gösterici nitelikte olacağı öngörülmektedir.