Akademik Veri Yönetim Sistemi
Selam S. O. (Yürütücü), Baştürk Ö., Yılmaz M., Şenavcı H. V.
Yükseköğretim Kurumları Destekli Proje, 2015 - 2018
Yıldız astrofiziğinin en
önemli amaçlarından biri yıldız evriminin, bir başka deyişle yıldızların yaşamı
boyunca geçirdikleri fiziksel ve kimyasal süreçlerin daha iyi anlaşılmasıdır.
Bu amacın gerçekleşebilmesi, farklı evrim durumlarında bulunan çok sayıdaki
yıldızın temel fiziksel parametrelerinin güvenilir biçimde ortaya konmasına
dayanmaktadır. Tek yıldızların tayfsal ve/veya fotometrik (ışık ölçümüne
dayalı) gözlemleri, onların mutlak fiziksel parametrelerinin doğrudan elde
edilmesine olanak vermemektedir. Oysa kütle çekim yasasına dayalı olarak
birbirleri etrafında yörünge hareketi yapan çift yıldızların tayfsal ve
fotometrik gözlemlerinden, her bir bileşen yıldız için mutlak fiziksel
parametrelerinin (kütle, yarıçap, toplam ışınım gücü vb.) elde edilmesi
mümkündür. Dolayısıyla çift yıldızlar ve özellikle de yakın çift yıldızlar tek
yıldızların incelenmesine kıyasla, evrimsel süreçler ve fiziksel parametreler
hakkında çok daha fazla bilgiye ulaşmamızı sağlamaktadır. Olabildiğince çok
sayıda yıldız için mutlak fiziksel parametrelerin belirlenmesi ise yıldız
evriminde her bir aşamanın ve dolayısıyla içinde bulunduğumuz Samanyolu
gökadasının da daha detaylı olarak aydınlatılması açısından büyük önem
taşımaktadır. İhtiyaç duyulan bu parametrelere ulaşabilmek, yakın çift
yıldızların tayfsal ve fotometrik gözlemlerinin eş zamanlı olarak analizi ile
mümkün olmaktadır.
7 Mart 2009 tarihinde fırlatılan Kepler Uzay Teleskobu’nun birincil görevi, transit yöntemi yardımıyla soğuk yıldızlar etrafında dolanan Dünya benzeri gezegenleri keşfetmektir. Yaklaşık 156000 yıldızın neredeyse kesintisiz olarak elde edilen ve oldukça yüksek hassasiyete sahip Kepler uydu verileri (fotometrik veri), ötegezegen araştırmalarının yanı sıra örten çift yıldızlar gibi farklı fiziksel özelliklere sahip birçok yıldızın fotometrik anlamda ayrıntılı araştırmasına olanak sağlaması bakımından günümüzde yıldız astrofiziğinin önemli bir laboratuvarı haline gelmiştir.
Dolayısıyla, önerdiğimiz bu alt yapı projesi kapsamında Ankara Üniversitesi Kreiken Rasathanesi’ne kazandırmayı planladığımız orta-çözünürlüklü tayfçeker ile birlikte rasathanemizin mevcut teleskop ve odak düzlemi aletleri kullanılarak, projeye uygun olarak seçilmiş yıldızların tayfsal ve fotometrik gözlemlerinin elde edilmesi ve eş zamanlı analizlerinin gerçekleştirilmesi amaçlanmaktadır. Bu sayede her bir sistemin ışımasal ve geometrik parametrelerinin yanı sıra kütle, yarıçap, ışınım gücü gibi mutlak fiziksel parametreleri de elde edilecektir. Böylelikle, bu proje kapsamında incelenmesi planlanan farklı türden çift yıldız sistemlerinin bazıları için fiziksel doğaları ilk kez detaylı bir şekilde ortaya konacak olup bazıları için de tayfsal gözlemlerden elde edilecek kütle merkezinin dikine hızı (Vg) parametresinin literatürde mevcut diğer kütle merkezi dikine hızı değerleriyle karşılaştırılarak ışık – zaman etkisine bağlı dönem değişim karakteristikleri incelenecektir. Parametreleri iyi bilinen bu tür yıldızların sayıca artışı, aralarındaki fiziksel ve evrimsel ilişkilerin daha iyi anlaşılmasına katkı sağlayacaktır.