Akademik Veri Yönetim Sistemi
Dursun Ç. (Yürütücü), Dursun O., Alan Sümer B., Yıldız F.
TÜBİTAK Projesi, 2022 - 2024
Günümüz bilim ve teknoloji alanlarında yaşanan gelişmeler, toplum yaşamının hemen bütün pratiklerini belirlemektedir.
Buna karşılık modern bilim, geçmişe oranla genel halktan daha çok bağımsızlaşmıştır. Bu özerkliğin bir boyutu, bilim
insanları ile halk arasındaki ‘bilgi uçurumunun’ genişlemesidir. Bir diğer boyutu, bilim insanlarının toplumdaki
profesyonel rollerinin artan kurumsallaşmasıdır. Profesyonelleşmenin artışı, özerkleşme ve genel halk kültürü ile
bağlantılarının çözülmesi nedeniyle, bilim dünyası ile halkın sıradan yaşamı arasındaki iletişimi sağlayacak yeni
kanalların oluşturulması gerekmektedir. Sıradan insanların dünyası ile bilim insanlarının dünyası arasındaki mesafeyi
köprüleyecek ve bilimin genel halka ya da kamuya ulaşmasını kolaylaştıracak bütün yöntem ve yordamlara bilimin
popülerleşmesi denir.
Medya, bilimin popülerleşmesi açısından temel mecradır. Çünkü medya bilimsel ve teknolojik süreçler, süreçlere dair
politikalar ile bu süreçleri gerçekleştiren bilim insanları ve diğer kurumsal yapıları sıradan insanlarla bağlantılandıran her
türlü içeriği üretmektedir. Bilim iletişiminin diğer önemli aktörleri olan bilim insanları, bilimsel üretimi gerçekleştirmeye en
fazla ehil topluluk olarak güç elde etmişlerdir. Bu süreçte bilim insanları da medyaya zamanla artan ilgiyle yönelmiş ve
medyada yer almaya başlamışlardır.
Bilim popülerleşirken ve bilim iletişimi gelişirken, araştırmalar öncelikle popüler bilim içeriklerinin niteliğini ortaya
koymaya ve sonrasında sıradan insanların bilim okuryazarlığını ve bilimsel içeriklere ilgisini ölçmeye çalışmıştır. Bilim
iletişiminin içerik üreticisi olarak bilim insanlarının medya ile ilişkisinin niteliğini, mevcut sorunları araştıran/inceleyen
çalışmaların sayısı daha azdır.
Bu çalışma, Türkiye’de temel bilimler, tıp, mühendislik ve sosyal bilimler alanlarında çalışan bilim insanlarının ve
akademisyenlerin hem geleneksel medya sayılan televizyon ve dergilerde hem de yeni medya ortamlarında, bilimsel
gelişme ve yenilik süreçlerine dair ürettikleri görüşlerini, düşüncelerini, bilgi ve yaklaşımlarını topluma nasıl aktardıklarını
ve de bu aktarımın temel mecraları olan medya ile ilişkilerindeki sorunlarını saptayarak çözüm yolları geliştirmeyi
amaçlamaktadır. Bu amaca yönelik olarak farklı disiplinlerde çalışan bilim insanlarının medyaya bakış açıları, medyayı
kullanma biçimleri ya da medyadan kaçınma noktaları, popüler bilim içeriği üretimini nasıl gördükleri gibi görüşleri ile
pratikte popüler bilim içeriği üretimi bağlamında neler yaptıkları anket ve mülakat yöntemleriyle derlenecektir. İkinci
aşamada ise televizyonda popüler bilim içeriği üretimini programları aracılığı ile gerçekleştiren yapım ekipleri ve yine
popüler bilim dergiciliği yapan yayım sorumluları ile görüşme yapılarak, üretim süreçlerinde bilim insanlarıyla ilişkilerinin
dinamikleri ortaya çıkarılmaya çalışılacaktır. Üçüncü aşamada ise bilim insanlarına ürettikleri içeriği topluma
ulaştırmalarında kolaylaştırıcılık sağlayan sosyal medya influencerları ile mülakat yapılarak, bilim insanlarına yönelik
beklentileri derlenecektir. Sonuçta bilim insanlarına yönelik ve Medyada İçerik Üretiminde Bilim İnsanlarını Güçlendirme
E- Kılavuzu hazırlanacaktır.
Bu çalışma, bilim ve toplum arasındaki ilişkiyi kurmayı ve geliştirmeyi amaçlayan yaklaşımlardan halkın bilimle
ilgilenmesi yaklaşımını (public engagement with science and technology) takip edecektir. Halkın ya da kamunun bilimle
bağlantılanması/ilgilenmesi yaklaşımı 2000’lerden itibaren güçlenmiştir. Yaklaşım, kamular ile bilim dünyası arasında bir
bilgi uçurumunun var olduğu ve bunun üstesinden gelinmesi için kamuların, bilim iletişiminde etkin bir katılımcı olarak
görülmesi gerektiğini ve sivil epistemolojinin gelişmesi için (civic epistemologies) uzmanlarca ortaya konan bilginin
sorgulanabilmesini, müzakereci ve şeffaf bir tarzda bilginin üretilmesin ve dağıtılmasını gözetmektedir. Bu yaklaşım
1001BF-01 Güncelleme Tarihi: 07/04/2020
2
çerçevesinde medyaya biçilen görev, halkın bilim politikalarını, sorunlarını değerlendirme yeteneğini ve kişisel
kararlarını akla uygun biçimde alma kapasitelerini arttırmak ve bu süreçte uzmanlar ile halkın bağını güçlendirmektir.
Bu bağı güçlendirebilmek adına bilim insanlarının da sorumlulukları bulunmaktadır.
Çalışmanın sonunda 1)Türkiye’de popüler bilim içeriği üreten geleneksel kitle medyasından televizyon ve bilim dergileri
ile yeni/dijital medya medya mecralarında bilim insanlarının kendilerini ve ürettikleri içerikleri sunma biçimleriyle ilgili
temel eğilimleri ve sorunlar saptanacak;2) medya profesyonellerinin bilim insanları ile beraber çalışarak popular bilim
içeriği üretiminde karşılaştığı sorunlar derlenecek ve 3) sonuç olarak bilim insanlarının, medyayı daha etkin ve topluma
erişecek biçimde kullanma yetkinliklerini geliştirecek bir başvuru kılavuzu hazırlanacaktır. Bu başvuru kılavuzu, gerek
proje web sayfası gerekse akademik platformlar, networkler ve medya meslek kuruluşları aracılığıyla hem gazetecilerin
hem de bilim insanlarının kullanımı için açık erişime sunulacaktır. Bu yaklaşım çerçevesinde medyaya biçilen görev, halkın bilim politikalarını, sorunlarını değerlendirme yeteneğini ve kişisel
kararlarını akla uygun biçimde alma kapasitelerini arttırmak ve bu süreçte uzmanlar ile halkın bağını güçlendirmektir.
Bu bağı güçlendirebilmek adına bilim insanlarının da sorumlulukları bulunmaktadır.
Çalışmanın sonunda 1)Türkiye’de popüler bilim içeriği üreten geleneksel kitle medyasından televizyon ve bilim dergileri
ile yeni/dijital medya medya mecralarında bilim insanlarının kendilerini ve ürettikleri içerikleri sunma biçimleriyle ilgili
temel eğilimleri ve sorunlar saptanacak;2) medya profesyonellerinin bilim insanları ile beraber çalışarak popular bilim
içeriği üretiminde karşılaştığı sorunlar derlenecek ve 3) sonuç olarak bilim insanlarının, medyayı daha etkin ve topluma
erişecek biçimde kullanma yetkinliklerini geliştirecek bir başvuru kılavuzu hazırlanacaktır. Bu başvuru kılavuzu, gerek
proje web sayfası gerekse akademik platformlar, networkler ve medya meslek kuruluşları aracılığıyla hem gazetecilerin
hem de bilim insanlarının kullanımı için açık erişime sunulacaktır. Böylelikle popüler bilim içeriği üretiminde bilim
insanlarına daha fazla yetkinlik kazandırılması sağlanacaktır.