Proje Özeti

Metaverse kişilerin avatarları aracılığıyla etkileşim kurdukları, sarmalayıcı ve üç boyutlu bir ortamdır. Metaverse'ün yararlandığı teknolojinin gelişiyor ve donanımlarının daha erişilebilir olması nedeniyle metaverse’ün yakın gelecekte yaygınlaşacağı ve hatta internetin yerine geçeceği dahi ileri sürülmektedir. Metaverse gelişmekte olan bir teknolojidir. Bu gelişmekte olan teknoloji diğer gelişmekte olan teknolojiler olan blokzinciri, akıllı sözleşmeler, kriptopara, yapay zekâ ve NFT’ler ile yakından ilişki içerisindedir. Hali hazırda metaverse pek çok sektörü etkilemeye başlamıştır. Bu sektörlerden eğlence, moda/tekstil, eğitim, sağlık, savunma ve turizm ilk akla gelenlerdir. EUIPO marka başvurularından hareket edilecek olursa, NFT ve metaverse ifadelerini içeren marka başvurularının en çok moda, spor ve eğlence sektörüne ilişkin olduğu görülmektedir.

Somut etkilerini görmeye başladığımız metaverse hukukun pek çok alanını etkilemektedir. Kişisel verilerin korunması, rekabet hukuku ve fikri mülkiyet hukuku bunların başında gelmektedir. Metaverse’ü fikri mülkiyet hukuku bakımından değerlendiren kapsamlı bir çalışma henüz yapılmamıştır. NFT’ler metaverse’ün vazgeçilmez biri unsurudur. Bu da NFT’lerin de fikri mülkiyet hukuku bakımından değerlendirilmesini gerektirmektedir.

Metaverse’ün fikri mülkiyet hukuku bakımından analizinin patent, marka, tasarım ve telif hakları başlıkları altında yapılması mümkündür. Literatürde metaverse’ün fikri mülkiyet hukuku bakımından doğurabileceği soru ve sorunlara ilişkin bazı tespitler yapılmıştır. Ancak bu çalışmalar ağırlıklı olarak fikri mülkiyet hukukunun tek bir alanına ilişkindir.  Çoğunlukla ya telif hakları ya marka hukuku incelenmiştir, ya da avatarların yaratımında hak sahipliği gibi tek bir konu özelinde bir değerlendirme yapılmıştır. Tüm soru/sorunları kapsayan ve bütüncül bir perspektiften yaklaşan çalışma sayısı azdır. Yapılan çalışmalarda da ağırlıklı olarak olası sorunlar tespit edilmiş, cevaplar konusunda temkinli davranılmıştır. Proje konusunu teknolojik bir gelişme oluşturduğu için teknoloji ve hukuk alanında uzmanların bir araya gelmesi gerekmektedir. Ayakları yere basan bir analiz gerçekleştirilebilmesi için teknoloji konusunda en azından sektördeki paydaşlardan destek alınması elzemdir. Bu nedenle konunun bir proje kapsamında çalışılması önemlidir. Ayrıca sektörle bir araya gelinmesi de gerekmektedir. Türkiye’de henüz sektör/sektörlerin ihtiyaçları konusunda bir çalışma yapılmamıştır. Hali hazırda metaverse’e giren Türk şirketlerinin olduğu ve bu sayının artacağı da düşünüldüğünde, sektörlerin fikri mülkiyet hukukuna ilişkin deneyimledikleri veya deneyimleyebileceklerini düşündükleri hususların tespit edilmesi büyük önem arz etmektedir. Ön plana çıkan sektörlerin eğlence, moda ve eğitim sektörleri olduğu tespit edildiğinden, projede bu sektörlerin ön plana çıkması planlanmaktadır. Sektördeki paydaşlarla birlikte çalışılarak metaverse’deki fikri mülkiyet hukuku soru ve sorunlarının net bir şekilde belirlenmesi mümkün olacaktır. Metaverse ve fikri mülkiyet hukukuna ilişkin olası soru/sorunların belirlenmesinin ardından fikri mülkiyet hukuku özelinde bir regülasyon ihtiyacı olup olmadığı konusunda bir analiz yapılması mümkün olacaktır. Projenin nihai amacı sektördeki paydaşlarla yapılacak değerlendirmeler sonucunda metaverse teknolojisinin fikri mülkiyet hukuku özelinde yarattığı soru/sorunları belirlemek, bu soru/sorunlara cevap aramak ve nihayetinde fikri mülkiyet hukuku özelinde bir regülasyon ihtiyacı olup olmadığını tespit etmektir. 

Bu amacın gerçekleştirilebilmesi için öncelikle paydaşlar belirlenecek ve odak grup toplantıları ile metaverse ortamını kullanan veya kullanmayı düşünen paydaşların yaşadığı/yaşayabileceğini düşündüğü soru ve sorunlar tespit edilecektir. Bu soru ve sorunlar literatürdeki tespit edilen soru ve sorunlarla birlikte harmanlanarak bir liste hazırlanacaktır. Ardından çözüm yolları araştırılacaktır. Bu araştırma ve elde edilen verilerin değerlendirilmesinde karşılaştırmalı hukuk yöntemi kullanılacaktır. Bu yöntemle yapılan analiz sonucunda, Türk hukuku bakımından olası çözüm önerileri tespit edilecek ve bu önerilerin fikri mülkiyet hukuku mevzuatında bir değişiklik gerektirip gerektirmediği belirlenecektir. Yapılacak çalıştayda bu tespitler paydaşlarla paylaşılacak, tartışmaya açılacaktır. Yapılan tartışmalar ve elde edilen geri dönüşlerle öneriler revize edilerek nihayete erdirilecektir. Proje önerisi süresince yapılan odak grup toplantıları, yeni teknolojiler ve fikri mülkiyet hukukuna ilişkin sempozyumlarda sunulmak üzere hazırlanan bildiri, yayınlanacak makaleler, tamamlanacak yüksek lisans ve doktora tezleri, proje sonunda hazırlanacak telif eser ve hazırlanacak eğitim Projenin çıktıları olarak görülmektedir. Bu çıktılarla bir taraftan 11. Kalkınma Planında öngörülen hukuki alt yapının oluşturulmasına ilişkin araştırmalar yapılmış olacak ve elde edilen somut çıktılar böylece alanda çalışan araştırmacılardan, ilgili kamu kurum ve kuruluşlarına, sektör temsilcilerine, marka ve patent vekillerine, avukatlara ve hatta hakimlere aktarılmış olacaktır.