Akademik Veri Yönetim Sistemi
TÜBİTAK Projesi, 2023 - 2026
Asperula L. Rubiaceae
familyasının Galium L. ile birlikte
en büyük bitki cinsidir. Ayrıca, Türkiye Asperula
taksonları açısından Yunanistan ile birlikte dünyada en fazla doğal yayılışa ve
endemik taksona sahip ülkesi konumundadır. Polifiletik bir cins olan Asperula’da görülen yüksek polimorfizim
nedeniyle taksonomisi ve nomenklatürü oldukça karışıktır ve bu yüzden takson
sayısı da devamlı değişmektedir. Yakın zamanda, Asperula cinsi içerisindeki Cynanchica
ve Thliphthisa ayrı cinsler
olarak tanımlanmıştır. Bu yüzden, bu çalışmada ülkemizde doğal olarak yayılış
gösteren Asperula sensu lato cinsinin
(Asperula sensu stricto, Cynanchica ve Thliphthisa) makromorfolojik, mikromorfolojik, anatomik, palinolojik,
ekolojik, merikarp kabuğu ince yapısı ve çok değişkenli istatistiksel
analizlerle kapsamlı şekilde taksonomik revizyonunun gerçekleştirilmesi
amaçlanmaktadır. Ayrıca, cins içi ve taksonlar arasındaki (cins düzeyinde de) filogenetik
ilişkilerin ortaya konulabilmesi için moleküler metotlar kullanılarak çekirdek
ve kloroplast DNA genomlarına ait farklı gen bölgeleri analiz edilecektir. Bununla
birlikte, Asperula sensu lato taksonlarının
mekânsal dağılım alanları Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) yardımıyla
modellenecek ve IUCN tehlike kategorilerine göre güncel koruma statüleri tespit edilecektir. Hazırlanacak ekstrelerin lipoksijenaz (LOX) enzimi üzerindeki inhibitör etkisi ve beş farklı
yöntemle antioksidan aktivite potansiyelleri tespit edilerek taksonların tıbbi
önemi açığa çıkartılacaktır. Bu çalışma, ülkemizde bulunan Asperula s. l. taksonları üzerine şimdiye kadar gerçekleştirilen en
kapsamlı araştırmadır. Taksonların ayrıntılı gövde, yaprak,
bırakte, bırakteol, pedisel, korolla ve merikarp karakterlerinin
mikromorfolojisi ve merikarp kabuğu ince yapısı özellikleri elektron mikroskoplarında
(SEM ve TEM) incelenecektir. Taksonların kök, gövde, yaprak, bırakte, pedisel ve korolla
anatomisi için parafin metodu takip edilecek ve alınan ince kesitler ikili
boyama ile boyanarak anatomik özelliklerin taksonların ilişkilerindeki önemi
aydınlatılacaktır. Taksonomik
açıdan ayırt edici değeri olduğu düşünülen makromorfolojik karakterler
araştırılacak ve bunların olası varyasyonları tartışılacaktır. Taksonların betimlemeleri
düzeltilecek ve genişletilecek, eksik olan betimler tamamlanacak, arazide genel
görünümlerini gösteren fotoğraflar çekilecek ve farklı taksonomik seviyelerde
yeni tayin anahtarları sunulacaktır. Taksonların
yayılış alanları ve populasyon yoğunlukları belirlenecektir. Populasyonlar ve dağılım alanları üzerine yapılan güncel arazi gözlemleri
dikkate alınarak, taksonların IUCN tehlike kategorilerine göre
güncel durumları belirlenecek ve saptanan taksonların korunması ve
sürdürülebilir olmasına ilişkin bazı önerilerde bulunulacaktır. Proje
yürütücüsü, bu proje önerisinin tüm saha ve
laboratuvar analizlerinin koordinasyonu ve gerçekleştirilmesi, elde edilen
bulguların yayın haline getirilmesi ve sonuç raporunun hazırlanması
aşamalarında görev yapacaktır. Yürütücü dışında proje çalışmalarının belirli
aşamalarında görev almak üzere sekiz araştırmacı ve dört bursiyer (üç doktora
ve bir yüksek lisans öğrencisi) yer alacaktır. Bu araştırmanın sonuçlarının etki
değeri yüksek indeksli dergilerde yayımlanma, kongrelerde bildiri olarak
sunulma, potansiyel olarak ekonomik çıktı sağlama, yeni donanımlı genç araştırmacıların bilim dünyasına kazandırılması ve elde edilen bilgiler ışığında yeni projeler
üretme (örneğin; A. anatolica, A. fidanii, A. virgata, C. bryoides, C. cankiriense. C. daphneola,
C. lilaciflora subsp. mutensis, C. sintenisii ve T.
antalyensis gibi oldukça lokal yayılış gösteren ve tehlike altındaki taksonlar için biyoteknolojik yaklaşımlar dâhil farklı koruma stratejileri içeren projeler)
potansiyeli bulunmaktadır.