Akademik Veri Yönetim Sistemi
Meral Y. (Yürütücü), Ceylan H. E., Alsaç H.
TÜBİTAK Projesi, 2023 - 2024
“Yahudi ve İslam Hukukunda
Fetvâ Geleneklerinin Karşılaştırılması: İbn Meymun ve Nevevi Örneği” başlıklı
bu proje; Yahudi ve İslam hukuk geleneklerinin fetvâlar üzerinden mukayesesini konu
edinmektedir. Tespit edebildiğimiz kadarıyla sadece Türkiye’de değil, dünyadaki
akademik çevrelerde de Yahudi ve Müslüman geleneğin fetva geleneğinin
karşılaştırması çalışılmamıştır. Yahudi ve İslam gelenekleri arasındaki
etkileşim, Hz. Muhammed’in Medine döneminde başlamış ve yüzlerce ayete konu olmuştur.
Benzer şekilde tefsir ve hadis külliyatı başta olmak üzere İslam kaynaklarında
Yahudilerle ilgili pek çok malumat bulunmaktadır. Yahudilik başta olmak üzere
diğer din ve kültürler üzerinden İslam kültürüne giren ve İsrailiyat olarak
isimlendirilen kültürel mirasa nasıl bakılacağı bugün bile Müslümanların
tartıştıkları konular arasındadır. Bu çerçevede, Yahudilerle Müslümanlar
arasındaki özellikle dini, ilmi ve kültürel etkileşimin karşılaştırmalı olarak
incelenmesi önem arz etmektedir. Bu mukayese, Müslüman bireylerde ötekini
tanıma ve özgüven sahibi olması adına çok ciddi katkı sağlayacak ve birçok
hususun yerli yerine oturmasına da hizmet edecektir. Projede Yahudi ve İslam
geleneğinden İbn Meymun ve Nevevi seçilmiştir. Bu iki isim de kendi gelenekleri
içerisinde özellikle fetva konusunda temsil kabiliyetleri çok yüksek
isimlerdir. Ayrıca bu iki ismin seçilmesinde dinî otorite oluşları, yakın zaman
diliminde ve coğrafyada yaşamaları gibi özellikler de etkili olmuştur. Projede
önce İbn Meymun ve Nevevi’nin fetvaları tematik olarak tasnif edilecektir.
Ardından fetvâlar şeklî yönden ve içerik açısından analiz edilecektir. Bu
bağlamda fetvalarda kullanılan kavramlar ve kullanım alanları, fetvâların hangi
dillerde sorulduğu, fetva makamına yönelik iltifatlar, fetvaların bağlayıcılığı
gibi hususlar incelenecektir. İbn Meymun ve Nevevi’nin Kur’an/Tevrat,
Hadis/Talmud ve kendisinden önceki âlimleri ne ölçüde referans aldıkları projede
incelenecek konular arasındadır. Projede ayrıca fetvâların içeriğinde coğrafya
ve toplumsal olaylar gibi farklı etkenlerin belirleyici olup olmadığı, İbn
Meymûn ve Nevevî’nin kendi düşünce dünyalarının verdikleri fetvâları ne oranda
etkilediği gibi hususlar üzerinde durulacaktır. İbn Meymun’a sorulan sorunların
içerik analizi de o günün şartlarında en çok merak edilen hususların neler
olduğuna dair bir sosyal ve dini tarih okuması yapmamıza imkân verecektir.