Akademik Veri Yönetim Sistemi
Ünler F. M. (Yürütücü), Şafak C. E., Atılgan D., Salgırlı Demirbaş Y., Öztürk H.
TÜBİTAK Projesi, 2023 - 2024
Bu araştırmada ülkemizdeki arama kurtarma köpeklerinin
(AKK) aktif görev ve eğitim sırasındaki performansları ile genel refah durumlar
arasındaki ilişkinin fizyolojik (kortizol) ve
davranış verileri ekseninde ele alınması amaçlanmıştır. Bu amaç
dahilinde AKK refahının fiziki çevre, barınma koşulları gibi dış uyaranlar ile
mental-psikolojik durum gibi iç faktörlerden etkilenme durumları belirlenmeye
çalışılmıştır.
Projeye deprem bölgelerinde görev
yapma durumlarından bağımsız olarak toplamda 15 adet AKK dahil edilmiştir.
Eğiticilere uygulanan anketler aracılığı ile köpeklerin demografik bilgileri,
ortamı, rutinleri, davranışları ve eğitim geçmişi gibi genel bilgilerin yanı
sıra saha performansı, motivasyon ve sahada karşılaşılan zorlukların
değerlendirilmesine yönelik dönüş alınmıştır. Eğiticilerin verdikleri anket
cevapları ile uzman panelin köpeklerle ilgili stres değerlendirmesi arasındaki
korelasyon incelenmistir. Fizyolojik stres parametresi olarak kullanılan
kortizolün değerlendirilmesi amacıyla köpeklerin dinlenme anında, eğitim
sonrasındaki 15. dakikada ve eğitimden 1 saat sonra olmak üzere tükürük
numuneleri toplanmış ve ELISA yöntemi ile kortizol analizleri
gerçekleştirilmiştir.
Eğitici anketi sonuçları, köpeklerin
deprem bölgesinde ve rutin egzersiz aramaları sırasında yüksek performans
sergilediğini göstermiştir (Mod:5: Ort: 4;40-4,80/5). Bununla birlikte, deprem
bölgesinde çalışan köpeklerde yüksek kaygı düzeyleri ve çalışma sonrasında
potansiyel olarak travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) ile ilişkilendirilebilecek
davranışlar da bildirilmiştir. Etogram değerlendirmesi sonuçları, eğitim
ortamının fiziksel yapısının ve gürültü seviyesinin, performansı ve
konsantrasyonu etkilediğini göstermiştir. Daha sakin ve rahat ortamlarda eğitim
alan köpeklerin dikkatinin daha az dağıldığı tespit edilmiştir
(p<0,05). Köpeklerin kortizol
verileri değerlendirildiğinde, dinlenme değerleri ve çalışma sonrası değerleri
arasında anlamlı bir fark bulunmamıştır (p<0,05). Vücut dili ve davranışta
tespit edilen grup farklılıkları kortizol verileriyle de desteklenmemiştir.
Doğal afetlerde insan hayatını
kurtarmak en önemli öncelik olduğu için AKK kritik bir öneme sahiptir. Ancak,
çalışma ortamının zorlukları ve sosyal etmenler, köpeklerin refahını olumsuz
yönde etkileyebilmektedir. Bu faktörlerin iyi yönetilmesiyle, köpeklerde
stresle ilişkili davranışlar ve fizyolojik bozuklukların önüne geçebilmek
mümkündür. Bu projenin sonuçları, AKK’nin sadece fiziksel değil, duygusal
durumlarının da değerlendirilmesinin önemini vurgulamaktadır. Bu sonuçlar
ışığında, iş köpeklerinin eğitim senaryolarının gerçeğe uygun kurgulanmasının
ve eğitim sırasındaki duygusal durumlarının takip edilmesinin, gerçek görev
sırasında daha az strese maruz kalarak yüksek performans sergilemeleri açısından
önemli olduğu öne sürülebilir.
Anahtar
Kelimeler: Arama-Kurtarma Köpekleri, Kortizol, İş Köpekleri, İş
köpeklerinde Stres, Hayvan Refahı