Akademik Veri Yönetim Sistemi
Yükseköğretim Kurumları Destekli Proje, 2022 - 2024
Lityum düşük yoğunluklu alkali bir metaldir. Lityum bipolar bozuklukta yaygın olarak kullanılmakta ve altın standart tedavi kabul edilmektedir [1]. İdame tedavisinde ve akut mani atağında kullanılan lityum, atak ve nüksleri önlemede oldukça etkilidir [1-5]. Bipolar depresyon atağında ve depresyon tedavisinde diğer ilaçlarla kombine kullanımı intihar girişimini önlemede de etkilidir [6, 7].
Lityumun enerji depolama özelliğinden dolayı pillerde kullanıldığı bilinmektedir. Dizüstü bilgisayar, cep telefonları, saatler başta olmak üzere otonom robot ve elektrikli otomobillerde bu piller kullanılmaktadır. Gelişen teknolojiyle birlikte ülkemizde ve dünyada elektrikli araç üretimi ve lityum iyon pil yapım tesislerinin sayısı artmaktadır. Bu nedenle gelecekte lityum maruziyetinin çevresel nedenlerle artacağı öngörülmektedir.
Lityum bipolar bozuklukta etkin bir tedavidir fakat kronik kullanımda birçok yan etkiye neden olmaktadır. Lityumun etki mekanizması ve yan etkilere ait patolojisi hala net değildir. Fakat böbrek [8-15], tiroid [16-18], kalp [19-21] ve karaciğerde [8, 11] oksidatif stresi tetikleyip hücre hasarı ve ölümüne neden olduğu dolayısıyla yan etkilere ait patolojide oksidatif stresin etkili olabileceği bildirilmiştir. Lityumun üreme sistemi üzerinde de yan etkileri vardır. Çeşitli dozlarda kısa ve uzun süreli lityum kullanımı, testis dokusunda hasara ve sperm parametrelerinde bozulmaya neden olmaktadır [22-26]. Testis dokusu ve sperm hasarının altında yatan patolojide de oksidatif stresin etkili olabileceği bildirilmiştir [19, 27-29].
Oksidatif streste hücre metabolizması sonucu oluşan reaktif oksijen türevleri, hücre içi antioksidanlar tarafından yeterince temizlenemez. Hücre içinde artan reaktif oksijen türevleri; protein, lipid ve DNA’daki çift bağlarla etkileşime girerek bu yapıları bozar ve hücrede hasara ya da ölüme neden olurlar. Quarcetin ise antioksidan etkisi olduğu bilinen kimyasal bir pigmenttir [30-34].
Bu çerçevede planlanan bu tez çalışmasında lityum ile testis dokusu ve spermlerde oksidatif strese bağlı gelişmesi beklenen doku hasarı ve hücre ölümünün gösterilmesi ve antioksidan etkisi bilinen quarcetinin koruyucu etkisininin incelenmesi amaçlanmıştır.
Literatürde lityumun üreme toksisitesi üzerine etkisini araştıran yayınlar oldukça azdır ve quercetinin etkisi ise bilinmemektedir. Bu bağlamda bu çalışmanın literatürde önemli katkı yapacağı düşünülmektedir.