Akademik Veri Yönetim Sistemi
Elhan A. H. (Yürütücü)
TÜBİTAK Projesi, 2010 - 2012
Amaç: Kas-iskelet sistemi hastalıkları kronik, özürlülüğe yol açan sorunlardır. Uygun tedavi yaklaşımlarının planlanması ve monitorizasyon aşamalarında, hastaların özürlülük düzeylerinin belirlenmesi sonuç ölçümü açısından son derece önemlidir. Özürlülük değerlendiriminin etkin bir şekilde yapılabilmesi, ancak geçerli, güvenilir, değişime duyarlı ve kolay uygulanabilir değerlendirme araçları ile mümkündür. Bu projenin amacı, romatoid artritli (RA) hastaların özürlülük düzeylerinin bilgisayar uyarlamalı test (BUT) ile belirlenmesidir.
Yöntem: Romatoid artritli 300 hasta, fonksiyonelliğin değerlendirilmesinde kullanılan 4 ölçekte yer alan maddelere yanıt vermişlerdir. Uluslararası İşlevsellik, Özürlülük ve Sağlık” (International Classification of Functioning, Disability and Health-ICF) sınıflamasına göre belirlenen boyutların iç yapısal geçerliliği Rasch analizi ve doğrulayıcı faktör analizi, soru bankalarının güvenirliği Cronbach alfa katsayısı ve birey ayırsama indeksi ile değerlendirilmiştir. Elde edilen soru bankaları kullanılarak proje kapsamında geliştirilen SmartCAT programıyla sağlık alanında yeni bir uygulama olan BUT yöntemiyle hastaların özürlülük düzeyi belirlenmiştir. 21 ve 15 maddelik soru bankalarından elde edilen özürlülük düzeyleri ile BUT’dan elde edilenler, Spearman korelasyon katsayısı, sınıf içi korelasyon katsayısı (SKK) ve Bland-Altman uyum sınırları kullanılarak karşılaştırılmıştır. Hasta bıkkınlığının azaltılması amacına yönelik BUT uygulamasında sorulan ortalama madde sayıları da irdelenmiştir.
Bulgular: Düzensiz yanıt kategorileri yeniden
skorlandıktan ve modele uyumsuz maddeler çıkartıldıktan sonra, “anlama,
iletişim kurma, insan ilişkileri, ağrı, duygu durumu, uyku, sosyal aktivite,
sosyal dışlanma” ve “kendine bakım, hareket, ev işleri” madde
setleri Rasch modeline uyum göstermiş, sırasıyla ortalama (standart sapma-SS)
madde uyumu -0.149 (1.189) ve −0.376 (1.387); ortalama (SS) birey uyumu −0.296
(0.908) ve −0.302 (0.986) bulunmuştur. Her iki soru bankasının da tek boyutlu
olduğu, madde işlev farklılığı göstermediği, güvenilirliklerinin 0.80’in
üzerinde olduğu belirlenmiştir. Geliştirilen soru bankalarındaki tüm maddeler kullanılarak elde
edilen özürlülük düzeyleri ile BUT yönteminden elde edilenler arasında yüksek
derece ilişki bulunmuştur (Spearman ilişki katsayısı: 0.90 ve 0.92, SKK: 0.96
ve 0.97). İlk soru bankası için ortalama (±SS) 5±0.63, ikinci soru bankası için
7±2 madde ile özürlülüğün yüksek güvenirlikle elde edilebildiği gösterilmiştir.
Sonuç ve
Öneriler: Gerekli düzenlemeler sonrasında, 15 maddelik
“anlama, iletişim kurma, insan
ilişkileri, ağrı, duygu durumu, uyku, sosyal aktivite, sosyal dışlanma” soru bankası ve 21 maddelik “kendine bakım, hareket, ev işleri” soru bankası, RA’lı hastalarda özürlülük
düzeyinin değerlendirilmesinde güvenilir ve geçerli olarak bulunmuştur. Elde
edilen soru bankaları kullanılarak gerçekleştirilen BUT uygulamaları daha kısa
sürede daha az sayıda madde ile bireylerin özürlülük durumlarının belirlenen
kesinlik düzeyi ile kestirilebilmesine olanak sağlamaktadır.
Anahtar Kelimeler: Rasch modeli, bilgisayar uyarlamalı test, soru bankası, romatoid
artrit