Akademik Veri Yönetim Sistemi
Karaman Benli G. (Yürütücü), Koçer E.
TÜBİTAK Projesi, 2022 - 2024
Erken okuryazarlık, çocukların okuma ve yazma öğrenmeden önceki ön koşul bilgi, beceri ve tutumlarını ifade etmektedir (Whitehurst ve Lonigan, 1998). Yazılı materyallerin olduğu bir ortamda dünyaya gelen çocukların, çevrelerinden edinmeye başladıkları okuma kültürünün temelleri, evde aileleriyle birlikte atılır, toplum içinde şekillenmeye devam eder. Erken okuryazarlık becerileri okul öncesi dönemdeki çocuklarla, en etkili bir şekilde, birlikte kitap okuma ve sözel etkileşimlere dayalı oyunların oynanması yoluyla desteklenebilir (Dickinson vd., 2019). Bu bağlamda, bu projenin temel amacı, okul öncesi dönem çocukları (48-72 ay) için Kitap Okuma ve Oyun Programı’nın (KİTOP) geliştirilmesi, programın çocukların erken okuryazarlık becerilerine (sesbilgisel farkındalık, yazı farkındalığı, sözcük dağarcığı ve derinliği, dinlediğini anlama ile isim yazma becerileri) ve erken okuryazarlık ortamları ile uygulamalarına etkisinin tespit edilmesi oluşturmaktadır.
İki aşamalı planlanan bu proje, karma araştırma yöntemlerinden çok aşamalı karma desen kullanılarak gerçekleştirilecektir. İlk aşama 12 aylık bir süreç olup bu aşamada, okul öncesine devam eden çocukların sesbilgisel farkındalık, yazı farkındalığı ve isim yazma becerilerini değerlendirebilmek amacıyla yeni ölçme araçları geliştirilecektir. Bu süreçte okul öncesine devam eden 500 çocukla çalışılacaktır. Sesbilgisel farkındalık ve yazı farkındalığı becerileri için iki öykü kitabı yazılıp çizilecek, öykü okuma sırasında değerlendirme süreci gerçekleşecektir. Sınıflarda çocukların ve öğretmenlerin birlikte okuma süreçlerini değerlendirebilmek amacıyla Pentimonti, vd. (2021) tarafından geliştirilen Kitap Okuma Sistematik Değerlendirme Aracı’nın Türkçe’ye uyarlama çalışmaları yapılacaktır. Aracın geçerlik ve güvenirlik ölçümlerinin yapılması için 150 okul öncesi eğitim sınıfından veri toplanması planlanmaktadır. İlk aşamada ayrıca okul öncesi dönemdeki çocukların kitap okumayla birlikte rehberli oyun etkinliklerinin bir arada yer alacağı KİTOP geliştirilecektir. Programın ihtiyaç analizinin ardından Taba-Tyler modelinin öngördüğü basamaklar takip edilerek geliştirilmesi planlanmıştır. Böylece Türkiye’de alan yazın ve uygulamalara, okul öncesi dönem çocuklarıyla kitap okuma ve rehberli oyunların bir arada yer aldığı özgün bir program kazandırılacaktır.
Projenin ikinci aşaması, 18 aylık bir süreci kapsayacak olup, KİTOP, çocukların yer aldığı farklı gruplarla (A:Ev, B:Ev-Okul, C:Ev-Kütüphane-Okul, D:Kontrol) uygulanacak ve çocukların erken okuryazarlık becerileri üzerindeki etkisi incelenecektir. Ayrıca KİTOP’un ev ortamı ve ailelerin uygulamalarına, öğretmenlerin uygulamalara yönelik inançlarına, okul öncesi eğitim sınıflarının dil ve erken okuryazarlık ortamına ve kütüphanecilerin uygulamalarına etkileri belirlenecektir. Bu aşamada 160 çocuk ve aileleri, 20 öğretmen ve dört kütüphaneci ile çalışılması planlanmıştır. Nicel veriler, çocukların erken okuryazarlık becerilerine yönelik altı ölçme aracı, ev ortamı ve ailelerin uygulamalarını değerlendirmeye yönelik iki araç, öğretmenlerin uygulamaları ve sınıf ile okul ortamına yönelik üç ölçme aracı kullanılarak elde edilecektir. Nitel veriler, çocuklar, aileler, öğretmenler ve kütüphanecilerle ön-son görüşmeler, sınıf ve kütüphane ortamında KİTOP programının gözlem süreçlerinden elde edilecektir. Ayrıca KİTOP uygulama sürecinde aileler ve öğretmenlerden deneyimlerine yönelik yansıtıcı günlükler yazmaları istenecektir. KİTOP uygulamaları 16 hafta sürecek olup bu süreçte farklı koşul gruplarının bir kitabı bir aylık sürede dört defa okumaları ve ilişkili rehberli oyunları oynamaları beklenmektedir. KİTOP uygulamalarının bitiminden altı ay sonra 120 çocuktan veri toplanarak izleme çalışması yapılacaktır.
Proje kapsamında KİTOP’un yaygınlaştırılmasına yönelik web sayfası, sosyal medya aracılığıyla bilgilendirme çalışmaları yapılacak, öğretmenden öğretmene paylaşım toplantıları aracılığıyla daha geniş kitlelere ulaştırılması sağlanacaktır. Ayrıca üretilecek ulusal ve uluslararası yayınlar/sunumlar aracılığıyla bilimsel alanda yaygınlaştırılması hedeflenmiştir.