Akademik Veri Yönetim Sistemi
Şahoğlu V., Kazancı D. D.(Yürütücü), Vural K. B., Erdal Ö. D.
TÜBİTAK Projesi, 2023 - 2026
Anadolu yarımadası toplumlarının yaşam şartları ve ge.im ekonomilerini k.kten değiştiren “Neolitikleşme” sürecinin
ardından, yine benzer şekilde k.klü bir değişime neden olan bir diğer sı.rama da “Tun. .ağı D.nüşümü” olmuştur. Ge.
Kalkolitik’te temelleri atılan Tun. .ağı D.nüşümünde merkezi otoritenin ortaya .ıkışı, sosyal tabakalaşma ve kurumsal
yapıların gelişimi dahil olmak üzere, sosyal ve ekonomik organizasyonda .nemli değişiklikler ger.ekleşmiştir. Anadolu'da
karmaşık toplumların yükselişi, metalurjinin gelişmesi ve uzun mesafeli ticaret ağlarının ortaya .ıkması da d.neme
damgasını vuran .nemli kültürel ve ekonomik gelişmelerdendir. Bu gelişmeler Ege ve Anadolu’da geniş alanları etkisi
altında bırakacak Minos, Miken, Hitit gibi uygarlıkların ortaya .ıkmasına zemin hazırlamıştır.
Tun. .ağı D.nüşümünde insan toplumlarının popülasyon tarihini inceleyen .alışmalar; Ge. Kalkolitik’ten itibaren
başlayarak Tun. .ağı’nda Anadolu popülasyonları ile Güney Kafkasya ve İran popülasyonları arasında karşılıklı ilişki
olduğunu g.stermiştir. Bu ilişki kültürel aktarımla sınırlı kalmamış, popülasyonların gen havuzunda da kendisini
g.stermiştir. Anadolu’nun Tun. .ağı popülasyon yapısına bakıldığında, gen havuzundaki Güney Kafkasya etkisi doğudan
batıya tedrici olarak dağılmaktadır. Materyal kültür a.ısından bakıldığında, Tun. .ağında Ege Denizi’nin iki yakasında
karşılıklı ilişkilerin olduğu g.ze .arpmaktadır. Yunanistan Anakarası ve adalarda Tun. .ağı’nın hakim uygarlıkları, Minos
ve Mikenler’in Batı Anadolu toplumlarıyla olan kültürel bağı antik DNA .alışmalarının da konusu olmuştur. Yapılan
.alışmalar, Batı Anadolu Tun. .ağı uygarlıkları gibi, Minos’ların da Neolitik .ift.i gen havuzundan k.ken alırken Güney
Kafkasya popülasyonlarıyla karıştığını g.stermiştir. Bununla beraber, Yunanistan Anakarasında Yamnaya g..lerinin
etkisi g.rülürken, Miken uygarlığının adalara yayılmasıyla Yamnaya etkisi bu b.lgeye de ulaşmıştır. Fakat Avrupa’da Tun.
.ağı D.nüşümünde .nemli etkisi olan Yamnaya g..lerinin, bu d.nemde Anadolu’da etkisinin olmadığı g.sterilmiştir. Bu
farklılık, Miken ve Yamnaya popülasyonlarında g.rülen Doğu Avrasya Avcı-Toplayıcısı bileşeniyle g.ze .arpmaktadır.
Anakara Yunanistan, Girit ve adalar ile Batı Anadolu materyal kültürünün Tun. .ağı boyunca gü.lü bir ilişki i.inde
olduğunu g.steren bir.ok arkeoloji ve antropoloji .alışmasının varlığı bu ilişkinin kültürel düzeyde kalmamış olabileceğini
akla getirse de Batı Anadolu Tun. .ağı’na ilişkin literatürdeki genetik .alışmaların sınırlı kalması b.lgedeki ilişkilerin tam
olarak anlaşılmasına engel olmaktadır.
Bu proje .nerisinde; Batı Anadolu’da .nemli yerleşim yerleri olan Bakla Tepe H.yük (ET.), Liman Tepe (OT.) ve .eşme
Bağlararası (GT.) populasyonlarından toplam 58 birey taranarak ilk kez kapsamlı bir Batı Anadolu Tun. .ağı antik insan
genom verisi elde edilecektir. Bu veriler ile Anadolu ve Ege toplulukları arasındaki ilişkilerin zamanla nasıl şekillendiği
materyal-kültür verileri ile de karşılaştırılarak incelenecektir. .retilen veri Tun. .ağı boyunca Ege Denizi etrafındaki insan
hareketliliğinin ..zümlenmesine katkı sunacaktır. Bu proje ile, literatürde cevaplanmayı bekleyen Ege Tun. .ağı
topluluklarının popülasyon dinamikleri ve etkileşimleri sorusu, üretilecek genomlar ile cevaplanmaya .alışılacak ve
sonu.lar bilim dünyasına sunularak var olan boşluk doldurulacaktır. Ayrıca ülkemizde yeni gelişmekte olan antik DNA
alanında ihtiya. duyulan insan kaynağını kapasitesini arttırmak i.in .nerilen proje kapsamında bir doktora sonrası
araştırmacı desteklenecektir.