Akademik Veri Yönetim Sistemi
CENGİZ K. (Yürütücü)
TÜBİTAK Projesi, 1001 - Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Projelerini Destekleme Programı, 2018 - 2020
Proje Başlığı: Türkiye’de
Spiritüel Arayışlar
Proje Özeti
Bu araştırmanın amacı
son yıllarda toplumda daha belirgin hale gelmeye başlayan kişisel/öznel inanca
dönük ruhani arayış dinamiklerini Türkiye’deki yerel dini tecrübe bağlamında ve
birey bazında anlamak ve açıklamaktır. Araştırmanın temel problemi ise,
ülkemizde son yıllarda daha çok görünür olan spiritüel arayışlar ve farklı
ruhani inanışların halihazırda kurumsallaşmış ve resmi ya da heteredoks İslami
inanç pratik ve tutumlar ile nasıl bir etkileşim içinde olduğunu ve çoğunluğu
Müslüman bireylerden oluşan bir toplumda yaşanan spiritüellik deneyiminin
kendine özgü dinamiklerini birey bazında anlamaktır. Bu kapsamda en az 3 yıldır
spiritüel arayış içinde olduğunu ifade eden bireylerin inanç ve pratikleri bu
tarz arayışların yoğunlaştığı Ankara, İstanbul İzmir, Konya, Çanakkale ve Muğla
illerinde nitel ve nicel araştırma yöntemleri içeren bir alan araştırması ile
incelenmiştir.
Araştırma kapsamında
öncelikle yukarıda belirtilen 6 ilde öne çıkan etkinliklerde gözlemeler
yapılmış, anahtar konumdaki kişiler ziyaret edilmiş ve ilk görüşmeler
yapılmıştır. Ardından ikinci aşamada bu altı ilde en az 3 yıldır bu tür
arayışlar/faaliyetler içinde olduklarını ifade eden 84 kişi ile derinlemesine
görüşmeler gerçekleştirilmiştir.
Görüşmelerimize
kurumsal dinlere mesafeli olup kendilerine özgü deneyimsel, mitsel, doktriner,
etik, ritüelistik ve sosyal boyutlarla alakalı arayışlar ve pratikler içinde
olan; görünen maddi dünyanın ötesinde irtibat kurulacak tinsel bir alemin de
var olduğuna inanan; spiritüel pratikleri bağlamında “yoğunlaşma” “beyinde bedenin ruh ile bütünleşmesi”,
“zihinsel ve/ya bedensel odaklanma”, “cezb hali”, “düşüncenin aydınlanması”
vb. bir
deneyim yaşadığını anlatan ve bu yoğunlaşma haline ulaşabilmek için
transandantal meditasyon, yoga, reiki, zikir, halvete çekilmek vb. gibi farklı
uygulamalar yapan kişiler katılmıştır Araştırmanın son aşamasında ise
uluslararası literatürde kullanılan ölçeklerden ve araştırma sırasında edinilen
tecrübelerden yola çıkarak İnternet ortamında bir anket çalışması yapılmıştır.
500’den fazla kişinin katıldığı anket çalışması ile spiritüel konulara
ilgi duyan kişilerin eğitim, yaş, cinsiyet, gelir, statü, değerler ve benzeri
farklı değişkenlerin nicel olarak da değerlendirilmesi amaçlanmış elde edilen
rakamlar ilgili bölümlerde tablolar halinde sunulmuştur.
Rapor kapsamında
öncelikle spiritüel arayışlarla ilgili özellikle Batı’da öne çıkan temel
kavramsal, olgusal tartışmalar araştırmamız bağlamında ele alınmaktadır.
Bulgular bölümünde ülkemizdeki spiritüel arayışların dinamikleri ve tarihsel
arka planı makro ve mikro boyutları ile tartışılmaktadır. Katılımcıları
derinden etkileyen olaylar, mucizeler, rastlantılar ve karşılaşmalar spiritüel
arayışa katılma motivasyonunda önemli rol oynamaktadır. Spiritüel inanç ve
pratikler büyük çeşitlilik arz etmektedir. Katılımcıların deneyimlediği kişiye
göre değişen çoklu inanç ve pratikler farklı Tanrı ya da Yaratıcı tasavvurlarını
gündeme getirmektedir. Raporda son dönemde tartışma yaratan deizm, panteizm
gibi inançlar ve kurumsal İslam’ın vaaz ettiği inanç örüntüleri ile ilişkiler
ve mesafeler de tartışılmaktadır. Raporda tartışılan konulardan biri de
spiritüellik ve toplumsal cinsiyet ilişkileridir. Kadınlar spiritüel arayışlara
erkeklerden çok daha fazla ilgi göstermektedirler. Katılanların profilindeki bu
sıra dışı durum toplumsal cinsiyet bağlamında ele alınmış bunun olası sebepleri
tartışılmıştır. Spiritüel yolculuğun önemli bir boyutu da şifa arayışıdır.
Raporda spiritüellik, beden ve şifa ilişkisi bizzat katılımcıların dilinden
anlatılmaktadır. Spiritüelliğin diğer inançlar ile ilişkisi özellikle İslam ve
Tasavvuf bağlamında ele alınmıştır. Katılımcıların kurumsal İslam ile
mesafesinin Tasavvuf anlayışı söz konusu olunca geçerli olmadığı öne çıkan
bulgulardan biridir. Spiritüelliğe ilgi duyan katılımcılar için bu arayışta doğanın
rolü büyüktür. İnsan olmak, insan ve doğa ilişkisi katılımcıların sorguladığı
yeni bir boyut olarak karşımıza çıkmaktadır. Doğanın maddi gerçekliğinin
ötesinde bir ruhu olduğu ve insana tesir ettiği düşüncesi spiritüel
arayışlara yön verebilmektedir.
Anahtar
Kelimeler: Spiritüel
Arayışlar, Spiritüellik, Bireysel Din, Toplumsal Değişme, Toplumsal Cinsiyet,
Ekoloji, Şifa.
Project Title:
Spiritual Seeking in Turkey
Project Summary
The aim of this
research is to shed light on the increasing prominence in recent years of
personal/subjective belief-based forms of spiritual seeking and its associated
new religious movements in an effort to better understand, explain, and
conceptualize its dynamics in light of the Turkish religious context. The main
question addressed by this research deals with the ways in which such
increasingly visible forms of spiritual seeking relate to and interact with
official or heterodox Islamic beliefs, practices, and attitudes, and assess the
extent to which such spiritual experiences within a Muslim majority society
differ from those found in the West. In this context, the research focused on,
through qualitative and quantitative research methods, individuals who endorse
spiritual seeking in six cities: İstanbul, Ankara, İzmir, Konya, Çanakkale,
Muğla.
In light of this
overall aim, the present research involves the following specific activities.
In the first phase, we conducted participant observations on the key spiritual
groupings and communities in six cities. Our research team visited the key
individuals and work towards building strong relationships through participant
observation and short interviews. The second phase focused on in-depth
interviews with individuals who are personally involved in such forms of
seeking for at least three years. We conducted 84 in-depth interviews.
Throughout these interviews, attention is paid to ensure that each individual
experiences spiritual seeking with its multiple ways including specific
practices such as transcendental meditation, yoga, reiki, etc and they also
follow some doctrinal, ethical, and ritualistic dimensions of a specific
spiritual seeking. The final stage, drawing on the insights gained from the
previous phases, we conducted an online survey, more than 500 individuals
participated. We presented survey results on the relationships between
spiritual seeking and various variables such as age, gender, education, income,
status, and values throughout the report.
This report discusses
primarily Western basic conceptual and factual discussions about spiritual
quests in the context of our research. In the findings section, the dynamics
and historical background of spiritual quests in our country are discussed with
their macro and micro dimensions. Events, miracles, coincidences, and
encounters that deeply affect the participants play an important role in the
motivation to participate in the spiritual quest. Spiritual beliefs and
practices vary greatly. Multiple beliefs and practices differ depending on the
person experiencing them and they result in alternative conceptions of God or
Creator. The report discusses concepts and patterns of belief that have been at
the center of current debates in institutional Islam such as deism and
pantheism. Women are more interested in spiritual pursuits than men. This
occurrence is uncommon therefore the possible explanations for this phenomenon
have been discussed in the context of gender in this report. An important
dimension of the spiritual journey is the quest for healing. In the report, the
relationship between spirituality, body, and healing is explained through the
language of the participants. The relationship of spirituality with other
beliefs has been especially addressed in the context of Islam and Sufism. It is
on of the findings of this research that even though participants feel distant
towards institutional Islam, the same is not true for their approach to Sufism.
Nature plays a big role in the spiritual quest for the participants. The
meaning of being human, the relationship between humans and nature are new
dimensions that give color to the spiritual quest and are questioned by the
participants. The spiritual quest can be led by the idea that nature has a
spirit beyond material reality and that it affects humans.
Keywords: Spirituality,
Spiritual Seeking, Individual Religion, Social Change, Gender, Ecology,
Healing.