Akademik Veri Yönetim Sistemi
Sancak C., Karaoğlu C.(Yürütücü), Özcan S. F.
TAGEM Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Projesi, 2022 - 2023
Double-haploidi tekniği saf hatların oluşturulması,
çeşit muhafazası ve yeni çeşitlerin geliştirilmesinde önemli bir kullanım alanı
bulmuştur. Buğdayda haploid ve daha sonra da double-haploid (DH) hatların elde
edilmesinde en yaygın kullanılan teknik ise anter kültürüdür. Ancak buğday
anter kültüründe genotip başarıyı önemli ölçüde etkilemektedir. Anter
kültürünün diğer bir dezavantajı ise yüksek oranlarda (%20-60) albino
bitkilerin oluşmasıdır. Öte yandan, buğday
x mısır melezlemeleri sonucunda geliştirilen haploidi ve DH sistemi buğday ıslah
programları için yeni imkanlar doğurmuştur. Özellikle anter kültürüne tepki
vermeyen genotipler için etkili bir yöntem olduğu belirlenmiştir. Birçok araştırıcı buğday x mısır melezlemesinin
haploid bitki üretiminde anter kültüründen çok daha kolay, hızlı ve başarılı
olduğunu bildirmiştir. Bu yöntemde haploid bitki üretimini en fazla
etkileyen unsur ise kullanılacak olan mısır genotipidir. Teklif edilen projenin
ilk yılında en etkili mısır genotipi belirlenecektir. Bunun için farklı genotip
ve olgunlaşma sürelerine sahip olan 8 farklı mısır çeşidiyle Bayraktar 2000 ekmeklik buğday
çeşitleri ile Ankara 98 ve Svevo
makarnalık buğday çeşitleri tozlanacaktır. Embriyo gelişim durumuna göre, tozlanmadan
12-22 gün sonra oluşan tohum taslağından haploid embriyolar çıkartılarak besin
ortamında in vitro kültüre alınacaktır. Haploid embriyolar öncelikle petri
kapları içerisinde karanlıkta 25 °C inkübe edilecek ve bitkicikler 3 yapraklı
safhaya geldiklerinde aynı besin ortamını içeren cam kavanozlara aktarılarak 16
saat aydınlık 8 saat karanlık fotoperiyotta tutulacaktır. Elde edilen haploid bitkicikler saksılara
aktarılarak dış şartlara adapte edildikten sonra kolşisin uygulaması ile DH
bitkiler elde edilecektir. Projenin ikinci yılında ise haploid embriyo
üretiminde en başarılı sonucu veren mısır çeşit veya çeşitlerine ait polen
tozlarıyla ekmeklik buğday çeşitlerinden Ceyhan-99, Esperia ve Karasunya Odeska
çeşitleri ile Makarnalık buğdaylardan
Kızıltan 91, Eminbey ve Burgos çeşitleri tozlanarak yine embriyo kurtarma
tekniğiyle DH bitkiler elde edilecektir. Proje sonucunda elde edilecek olan çok
sayıda DH bitki ıslah çalışmalarında kullanılabilecektir. Geliştirilen bu
yöntem ve en yüksek sonucu veren mısır çeşidi ileriki çalışmalarda diğer buğday
çeşitlerinde de kullanılabilecektir.