Akademik Veri Yönetim Sistemi
Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi, cilt.15, sa.3, ss.847-857, 2025 (Hakemli Dergi)
Amaç: Bu araştırmada Müʾmin b. Muḳbil’in Ẕaḫīre-i Murādiyye adlı eserinde yer alan malihulya (melankoli) ve delilik çeşitlerine ilişkin
bölümlerin incelenmesi ve tıp tarihi açısından değerlendirilmesi amaçlanmıştır.Gereç ve Yöntem: Araştırma kapsamında Ẕaḫīre-i Murādiyye’nin İstanbul, Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Antalya Tekelioğlu
Koleksiyonu, No. 682’de bulunan nüshası incelenmiştir. Eserde yer alan māliḫūlyā ve farklı delilik çeşitlerine ilişkin bölümler incelenmiş ve
literatür eşliğinde değerlendirilmiştir.Bulgular: Müʾmin b. Muḳbil’in māliḫūlyā konusuna geniş sayılabilecek bir yer ayırdığı görülmektedir. Hastalığın farklı etiyolojik kökenleri de
içeren geniş bir tanımlayıcı içerikle sunulduğu anlaşılmaktadır. Yazar hastalığı doğrudan beyinle ilişkilendirmektedir. Ancak bu ilişki farklı
şekillerde ortaya çıkabilir. Bu bağlamda ḫılṭlar ve farklı vücut bölgelerinin sorunlarının etkisine işaret edilmektedir. Kitapta delilik çeşitlerine
ayrılan bölüm daha kısadır. Bu bölümde dört çeşit delilikten bahsedilmektedir. Bunlar mānyā, dāʾü’l-kelb, ṣubārā ve ḳuṭrub şeklinde
adlandırılmakta ve kategorize edilmektedir. Bu klinik görünümlerin semptomatik olarak tanımlandığı ve dönemin paradigmasını yansıtacak
biçimde ḫılṭlar ile ilişkilendirildiği görülmektedir. Ḳuṭrub gibi bazı delilik kategorilerinin māliḫūlyā ile de ilişkilendirilmiş olması dikkate
değerdir.Sonuç: Müʾmin b. Muḳbil māliḫūlyā ve delilikleri klinik örnekler eşliğinde dönemin paradigması ile uyumlu sayılabilecek biçimde ele almıştır.
Özellikle māliḫūlyā kategorisinin geniş sayılabilecek bir klinik spektruma karşılık geldiği görülmektedir. Bu açıdan psikiyatrik hastalıklar
arasında bugün de var olan semptomatik geçişkenliklerinin ya da örtüşmelerinin o dönem için de mevcut olduğu söylenebilir.Anahtar Kelimler: Tıp tarihi, Psikiyatri tarihi, Malihulya, Melankoli, Delilik